Како руската агресија врз Украина ја менува Полска

Претседателските избори во Турција привлекоа најголемо внимание на светската јавност во тековната година, но се повеќе луѓе ги оценуваат и парламентарните избори во Полска во 2023 година како историски.

Оваа оценка се заснова на високо сложени внатрешни политички и општествени односи, како и регионални, каде што значењето и влијанието на Полска брзо се зголеми по руската агресија врз Украина.

Полска е најдиректно изложена на последиците од руската агресија врз Украина од сите членки на Европската унија и НАТО, што разбуди болно историско искуство меѓу двата народа. Полска претходно беше препознаена како општество склоно кон десничарски политики и ксенофобија, а руската агресија дополнително го зајакна изразениот национализам.

На прашањето колку руската агресија врз Украина влијаела на промените во полската внатрешна и надворешна политика, Филип Брајка, аналитичар во програмата за меѓународна безбедност на полскиот институт за меѓународни односи (ПИСМ), вели дека руската политика на експанзионизам ја принудила Полска да троши повеќе за одбраната и да инвестира во сопствената воена индустрија.

Зголемување на инвестициите во војската

„Руската инвазија врз Украина претставува долгорочна и системска закана за безбедноста на земјите од НАТО и ЕУ. „Полска, поради нејзината граница со Украина и нејзината улога како логистички центар преку кој се транспортира 80 отсто од западната воена помош, е особено изложена на ризик од непријателски дејства, вклучително и воени провокации од Русија и Белорусија“, објаснува Брајка.

„Руската политика на ревизионизам и експанзионизам ја принуди Полска да преземе мерки за зајакнување на одбранбените капацитети, зголемување на вооружените сили на 300.000 војници, како и невидена набавка на оружје. Главни партнери на Полска во областа на вооружувањето се Соединетите Американски Држави и Јужна Кореја. Покрај тоа, Полска развива своја наменска индустрија. Набавката на оружје доведе до значително зголемување на трошоците за одбрана, кои со години се одржуваа на околу два отсто од БДП. Минатата година уделот беше зголемен на 2,5 отсто, а за 2023 година се проценува дека ќе биде дури четири отсто“, објаснува Брајка.

Пред три децении Полска беше дел од Варшавскиот пакт, односно седиште на воена организација која беше конкурент на НАТО. Во 1999 година, Полска стана членка на НАТО, а сега таа е главната земја на Алијансата за поддршка на Украина, која и дава безбедност во случај на руски напад.

„Основниот столб на полската безбедносна политика останува членството во НАТО. Во моментов на полска територија се стационирани околу 10.000 војници од сојузничките земји. Во интерес на Полска е што поскоро да ги спроведе регионалните планови на НАТО и да го зголеми присуството на сојузничките трупи за да ја одврати Русија од офанзива“, додава Брајка.

Полска има корист и од помошта на Европската унија за Украина.

„Европската унија останува клучна меѓународна организација за Полска во економската и политичката сфера. Активирањето на механизмите за кофинансирање за воена помош обезбедена од земјите-членки за Украина во рамките на Европскиот мировен фонд покажа дека ЕУ може исто така да одигра важна улога во поддршката на НАТО како одговор на вооружените конфликти во соседството на Унијата. Мисијата на ЕУ за обука ЕУМАМ Украина исто така беше иницирана на полска територија“, смета Брајка.

По конфликтот меѓу лидерот на Вагнер и Путин и префрлањето на платеници на територијата на Белорусија, се зголеми притисокот врз Полска и балтичките земји.

„Од 11 јули 2023 година Русија почна да распоредува платеници од Вагнер групата на територијата на Белорусија. Се проценува дека во моментов има околу 4.000 платеници кои ја обучуваат белоруската армија и единиците на Министерството за внатрешни работи. Присуството на платеници Русија и Белорусија го користат за извршување психолошки операции против Полска, Литванија и Летонија. Постои ризик обучените и борбено искусни Вагнерци да бидат искористени, меѓу другото, за напад на службите кои ја штитат границата меѓу земјите од источното крило на НАТО и Белорусија, за да се урнат бариерите изградени од Полска, Литванија и Летонија, да го зголемат миграцискиот притисок, да ги префрлат своите агенти меѓу илегалните мигранти или да се инфилтрираат на територијата преку диверзантски и извиднички групи“, посочува Брајка.

Иако досега не се пријавени такви инциденти во кои се вклучени членови на групата Вагнер, во последниве месеци Агенцијата за домашна безбедност (ABW) разби шпионска мрежа од 15 лица што функционираше во име на руското разузнавање.

Станува збор за лица вклучени во следење на критичната инфраструктура, воени бази, поморски пристаништа, железници кои се користат за транспорт на оружје во Украина, како и информации и разузнавачки операции. Доказите собрани од ABW покажуваат дека овие лица се подготвувале и за диверзантски напади, вклучително и напади на возови што пренесувале оружје во Украина.

Брајка очекува интензивирање на активностите на Вагнер насочени кон дестабилизација на Полска, ЕУ и НАТО со приближувањето на парламентарните избори закажани за 15 октомври.

Избори во атмосфера на руска закана и поларизација на општеството

Полскиот министер за одбрана Мариуш Блашчак најави дека неговата земја ќе ја има најсилната копнена армија во Европа до 2026 година. Таа реторика е дел од пошироката подготовка на владејачката десничарска партија Право и Правда (ПиС), која е на власт од 2015 година. Најконтроверзниот потег во изборната година е формирањето на Комисија која ќе го анализира руското влијание врз полската администрација од 2007 до 2022 година.

„Многу аналитичари тврдат дека истрагата е првенствено фокусирана на лидерот на либерално-центристичката Граѓанска платформа (ПО) Доналд Туск, кој беше премиер од 2007 до 2014 година, а во полската политика се врати во 2021 година, откако во Брисел беше претседател на Европскиот совет. ПиС често го обвинуваше Туск дека е премногу пријателски настроен кон Русија и дека дозволил Полска да биде под несоодветно влијание од Русија за време на неговиот мандат како премиер. Критичарите на комисијата се повикуваат на законот со кој се воспоставува како „Лекс Туск“, вели Алекс Шчербијак, професор по политика на Универзитетот во Сасекс.

Тој потсетува дека во предизборната кампања важна улога ќе има прашањето за миграцијата, како и референдумот за различни прашања што ќе се спроведе заедно со изборите, што е тактика на владејачката партија да форсира одредени теми и прашања во своја корист, што дополнително ја зголемува општествено-политичката поларизација.

„Во текот на изминатите три години, ПиС изгуби значителна поддршка, главно поради економската несигурност и падот на животниот стандард. Истражувањата на јавното мислење покажуваат дека ПиС се уште е водечка партија, но нема да може да постигне парламентарно мнозинство на изборите. Доколку обезбеди трет мандат, ПиС ќе продолжи со порадикални реформи, особено во судството, а можеби и во медиумите. Доколку опозицијата формира влада, нејзината главна цел ќе биде обнова на односите со ЕУ, бидејќи Полска, заедно со Унгарија, се под санкции на Брисел“, заклучува Шчербијак.