Од САД 33% царини за Македонија: какви ќе бидат последиците?

Триесет и три отсто (33%) ќе изнесуваат новите реципрочни тарифи на САД кон Македонија, односно половина од 65-те отсто царини од Македонија кон САД. Тоа стои на табелите за „реципрочни тарифи“ кои вчера ги презентираше американскиот претседател Доналд Трамп. На нив се прикажани царините што другите земји им ги наметнуваат на САД и реципрочните тарифи што тие ќе ги воведат.

Американскиот претседател претходно го прогласи втори април за „Ден на ослободувањето“ (Liberation day) со порака дека „сака да и ги врати парите на својата земја, со воведување царини кои ќе ја стимулираат американската економија“.

Воведените стапки се движат од 10% до 49%. За илустрација, за Европската Унија тие се 20 %, за Кина 34%, за Јужна Кореја 25%, за Јапонија 24%, за Тајван 32%, за Велика Британија 10%. Од земјите во Западен Балкан, со повисоки царини се Босна и Херцеговина со 35 % и Србија со 37%. Царините за Косово, Албанија и Црна Гора се 10 отсто.

Целта на мерката е да го стимулира домашното американско производство, а одгласите во светот нотираат дека тоа ќе доведе до зголемување на цените и трговски војни.

Влијание врз индексот на потрошувачки цени

Какви шок-удари последици може да предизвика тарифата за Македонија?

Центарот за истражување и креирање политики (ЦИКП) во јануари годинава подготви економетриска анализа која ги проценува ефектите врз извозот на пазарните економии во развој на Западен Балкан доколку американскиот претседател Доналд Трамп воведе царини за увоз. Периодот на проекција се однесува на 2025-2030.

Анализата е заснована на рестриктивните претпоставки и тестови на методот ОНК, што овозможува да се согледаат ефектите врз индексот на трошоците на животот и на растот на БДП со воведувањето на царините. Економетрискиот модел се заснова на податоци за периодот 2000-2023 кои се однесуваат за пет земји од Западен Балкан – Албанија, Босна и Херцеговина, Македонија, Црна Гора и Србија.

Во првиот модел ЦИКП направи проекции за влијанието на царините врз индексот на потрошувачки цени (CPI), со две сценарија.

„Според првото сценарио ‘Ограничен Трамп’, (годишно намалување на извозот од 10% и флуктуирачки номинален курс кој го следи својот природен пат) Албанија ќе има стабилна инфлација, а Босна и Херцеговина ќе доживее дефлација, додека за Македонија, Србија и Црна Гора, во првите две години на проектираниот период се очекуваат мали незначителни зголемувања на стапките на инфлација, а потоа постепено се намалуваат во следните години што доведува до стабилна инфлација“, се вели во анализата на Горан Миладинов, експерт од ЦИКП за економетрија.

Според второто сценарио ‘Целосен Трамп’ (годишно намалување на извозот од 20% и флуктуирачки номинален курс кој повторно го следи својот природен пат), се предвидува поголемо намалување на инфлацијата во сите земји со изненадувачки повисока негативна стапка на инфлација за Босна и Херцеговина, достигнувајќи ниво од -12% во 2030. Сличен тренд со дефлација, но од значително помал обем, се предвидува и за Македонија во периодот 2028-2030. Србија, Црна Гора и Албанија се очекува да имаат стабилна инфлација според второто сценарио.

Влијанието на тарифите врз растот на БДП

Во вториот модел, ЦИКП направи проекции и за влијанието на тарифите врз растот на БДП.

„Според првото сценарио ‘Ограничен Трамп’, најголем удар врз растот на БДП може да се очекува за Босна и Херцеговина и Црна Гора, а најмал удар се очекува за Србија. Голем пад на растот на БДП би се очекувал и за Македонија, кој ќе се стабилизира дури во 2029 и 2030 година.

Според второто сценарио, ‘Целосен Трамп’, сите земји во сите години од проектираниот период 2025-2030 би забележале негативен економски раст (освен Србија во 2025, 2027 и 2030 година). Според овие проекции, Македонија би се соочила со најголем пад на растот,од -8% на -9% во периодот 2027-2029 а Србија исто така би имала најмал пад на растот и во ова сценарио“, се посочува во анализата.

Заштитни мерки, субвенции, работна сила

Добиените резултати од овие две сценарија покажуваат неповолни и негативни ефекти врз растот на БДП во Западен Балкан. Воведувањето тарифи ќе има негативно влијание врз економскиот раст, бидејќи ќе доведе до намалување на извозот и на странските директни инвестиции, што ќе влијае на конкурентноста на економиите во регионот на Западен Балкан.

За да се одржат економиите на Западен Балкан во овие променливи услови на глобална економска и трговска политика, ЦИКП ги предлага следните препораки: Воведување заштитни мерки за ранливите сектори; Обезбедување поддршка, финансиска помош и субвенции за компаниите што произведуваат производи кои се на локална побарувачка со цел да се намали зависноста од увоз; Воведување политики за интеграција на пазарот на труд и развој на бизнисот за поддршка на повратниците; Потребно е регионот на Западен Балкан да се подготви за справување со постојаниот недостиг на работна сила.

Лани вкупната размена со САД била 314 милиони долари

Според податоците на Државниот завод за статистика, вкупната размена на Македонија со САД во 2024 година изнесувала нешто над 314 милиони долари, наспроти 320,7 милиони долари во 2023 година, што значи дека била помала за 2,1 отсто. Во 2022 година, вкупната трговска размена меѓу Северна Македонија и САД изнесувала 270 милиони долари.

Извозот од Македонија во САД лани достигнал 118,2 милиони долари, што е за 2,2 пати (220 насто) повеќе од претходната 2023 година кога бил 53,6 милиони долари. Истовремено, лани од САД биле увезени производи за 195,9 милиони долари, за 26,6 отсто помалку од 2023 година кога увозот во Македонија од САД бил 267 милиони долари.

Според статистичките податоци за минатата година, од Македонија во САД најмногу се извезувале машини и транспортни уреди, храна, пијалоци и тутун.(dw)