По Франциско: Што ќе се смени со смртта на папата

Франциско беше на чело на Католичката црква повеќе од дванаесет години. Како глас во светот, тој постојано го привлекуваше вниманието на оние кои се на маргините на општеството. Каде папата Франциско остава празнина?

Станува збор за сцена непосредно пред неговата смрт: папата Франциско седи во инвалидска количка и со очигледен напор им мавта на неколку луѓе кои стојат зад прозорецот со решетки. Тие се затвореници во затворот Регина Коели во Рим, го гледаат Франциско со одушевување, еден му дува на папата бакнеж. Велики четврток е.

Папата Франциско во затворот Регина Коели во РимПапата Франциско во затворот Регина Коели во Рим

Папата Франциско во затворот Регина Коели во Рим На Велики четврток 2025Фотографија: Vatican media/Catholicpressphoto/IMAGO

И покрај неговата слабост, и покрај неговото нарушено здравје, 88-годишникот не пропушта да отиде кај оние кои се на маргините на општеството, кои се аутсајдери. Во претходните години, Франциско секогаш им ги миеше нозете на затворениците, обредот ја одбележува последната вечера на Исус со неговите ученици. Оваа година веќе не можеше да им ги мие нозете, но сепак беше таму, во затвор.

Гласот за маргинализираните

Со вакви гестови, папата Франциско привлече внимание за време на неговиот понтификат, тој беше моќен глас. Затвореници, мигранти, сиромашни – сите можеа да сметаат на него; тој беше нивниот најважен застапник.

Веќе на своето прво патување на италијанскиот бегалски остров Лампедуза во 2013 година, папата „од другата страна на светот“ јасно го даде тоа на знаење. Тој фрли венец со цвеќе во Медитеранот во спомен на сите оние кои загинаа на море на нивниот пат кон Европа. Тој остро ја осуди рамнодушноста на светот кон страдањата на мигрантите и не попушти сите години до неговата смрт.

Гласот за дијалог меѓу религиите

Особено за време на неговите патувања во странство, разговорите со претставниците на другите религии одиграа голема улога. Папата постојано и демонстративно ги повикуваше луѓето на меѓурелигиска молитва. Со Декларацијата од Абу Даби, тој влезе во историјата со Ахмад Ал Тајеб, големиот имам на Универзитетот Ал-Азхар во Каиро.

Во 2019 година, двајцата го потпишаа „Документот за братство на сите луѓе“, заеднички програмски документ. Во него, поглаварот на Католичката црква и Ал Тајеб, еден од најважните гласови на сунитскиот ислам, се залагаа за верска слобода, за одржливост и за желбата за мир. Истовремено, тие го осудија насилството и теророт.

Пет години подоцна, Франциско потпиша слична декларација во Џакарта, Индонезија, со Насарудин Умар, големиот имам на најголемата џамија во Азија. Папата сметаше дека е должност на сите религии да работат за мир, против екстремизмот, против дехуманизацијата. „Хармонијата на религиите“, како што гласи насловот на декларацијата, мора да се зајакне „за доброто на човештвото“. Сепак, Франциско наиде и на одбивање.

Папата Франциско и Патријархот на Руската православна црква, Кирил, 2016 година Папата Франциско и Патријархот на Руската православна црква, Кирил, 2016 година

Папата Франциско и Патријархот на Руската православна црква, Кирил, 2016 годинаФотографија: GREGORIO BORGIA/AFP/Getty Images

Патријархот на Руската православна црква, Кирил, го разочара во врска со војната во Украина. Папата не можеше да го одврати московскиот патријарх да ја смета за оправдана руската агресивна војна. Како и да е, со заминувањето на Франциско, ќе недостасува важен глас за дијалогот меѓу религиите, глас како градител на мостови.

Гласот за творење

Аргентинецот предизвика светска сензација со својата енциклика „Лаудато си“ од 2015 година: во неа тој итно повикува на радикална промена, сите да живеат на еколошки свесен и одржлив начин. Конкретно, тој ја спомена заштитата на животната средина, борбата против сиромаштијата и ангажман за човечкото достоинство.

Сето ова припаѓа заедно, во очите на Франциско, посветеноста на екологијата секогаш значи и социјален ангажман. Зашто, еколошката криза најмногу ги погодува најсиромашните, а тие најмногу трпат од разорните последици на климатските промени.

Гласот за жените

Од 2021 година папата Франциско својата црква ја испрати на глобален реформски процес. Под терминот „Светски Синод“, беа собирани темите кои предизвикуваат загриженост на верниците ширум светот, на сите континенти, анализирани и потоа дискутирани на два епископски синоди во Рим. На почетокот на 2023 година, Аргентинецот тргна по сосема нов пат: за прв пат лаицистите и жените имаа право на глас во Архиерејскиот Синод.

Тага по папата Франциско, ВатиканТага по папата Франциско, Ватикан

Од 2021 година папата Франциско својата црква ја испрати на глобален реформски процесФотографија: Stefano Costantino TTL/picture alliance/Photoshot

Реформски ориентираните луѓе го гледаа ова како добра волја за промена, но им недостигаше вистинска реформа на доктрината, бидејќи Франциско продолжи да го отфрла ракополагањето на жените. Но, во рамките на Куријата, администрацијата и раководството на Црквата, папата Франциско постепено ги пополнуваше раководните позиции со жени. Со каква брзина ќе продолжи овој пат сега клучно ќе зависи од следниот папа и од самите жени. Сепак, многу малку луѓе можат да замислат да се вратат на начинот на кој работите се одвиваа порано.

Гласот за сите

„Todos, todos, todos“ – вака им порача папата Франциско на верниците на Светскиот ден на младите во Лисабон во 2023 година. Зборот значи „сите“ на шпански и португалски. Сите, рече тој тогаш, се добредојдени во црквата: без разлика од каде доаѓаат, кои се или како сакаат. Ова го опишува она што тој го проповеда од почетокот на неговиот понтификат: разведените луѓе се исто така добредојдени, како и хомосексуалците и трансродовите лица.

Во декември 2023 година, Дикастеријата за доктрина на верата објави документ во кој благословот на хомосексуалните парови начелно е дозволен. Додека реакцијата во Германија беше главно позитивна, имаше жестоки критики од многу други земји, а поединечни бискупски конференции, како оние во Африка, дури најавија дека нема да го спроведат декретот.

Поларизацијата како најголем предизвик

Контроверзниот труд „Fiducia supplicans“ за благословот на хомосексуалните парови јасно покажа дека дури ни папата Франциско не може да ја надмине поларизацијата во Црквата. Додека нешто се смета за одамна задоцнето во една култура, тоа е строго отфрлено во друга култура. Не само тоа, но и тоа е нешто што и еден папа не може да го избегне. Неговата примарна цел е да го зачува единството, нешто што Франциско исто така го имаше во вид.

Папата Франциско на Велигден 2025Папата Франциско на Велигден 2025

Папата Франциско на Велигден 2025Фотографија: Tiziana Fabi/AFP/Getty Images

На последниот бискупски синод во Рим во октомври 2024 година, стана јасно дека поединечните бискупски конференции може да добијат поголема тежина во иднина. Се поставува една генерална линија, но имплементацијата се одвива во локалните цркви, понекогаш на многу различни начини.

Но, како ова ќе изгледа во иднина сѐ уште не е јасно. Франциско ширум ја отвори вратата за ова, но не ги создаде потребните структури. Следниот папа го чека многу работа.

Автор: Елизабет Понграц, АРД (dw)