Унгарија во неволја: Зошто Орбан неизбежно мора да избере меѓу САД и Кина

Еуроактив

Виктор Орбан и Доналд Трамп имаат многу сличности: обајцата се жестоко против имиграцијата; обајцата ја сакаат Русија; обајцата се сомневаат во Украина; и обајцата тврдат дека ги бранат „традиционалните вредности“ против „глобалистичките елити“, „будната (woke) култура“ и либералниот „вирус“.

Една клучна област каде што унгарскиот лидер и неговиот американски колега остро се разидуваат, сепак, е Кина. Всушност, фундаменталната непомирливост на нивните ставови кон Пекинг наскоро би можела да предизвика расправија меѓу дваjcata „добри пријатели“, исто толку експлозивна колку неодамнешниот конфликт меѓу Трамп и поранешниот „прв пријател“ Илон Маск.

Од повторното преземање на премиерската функција во неговата земја во 2010 година, Орбан напорно работи на зајакнување на економските и трговските врски со Пекинг, поздравувајќи ги инвестициите од кинески производители на електрични возила, производители на батерии и телекомуникациски компании.

Трамп, од друга страна, ја обвини втората по големина економија во светот дека ја „силува“ Америка и моментално ја користи економската и воена моќ на Вашингтон за да изврши притисок врз своите трговски партнери да ја исклучат Кина од нивните синџири на снабдување.

Овие клучни разлики, кои главно тлееја под политичката површина за време на првиот мандат на Трамп, сè повеќе се разгоруваат во јавната сфера. Во април, главниот американски пратеник во Будимпешта ја предупреди централноевропската земја за „стратешкиот предизвик“ што Кина го претставува за Западот и ја повика Унгарија да ја зачува „контролата над [својата] сопствена иднина“.

Подоцна истиот месец, Доналд Трамп Помладиот, најстариот син на американскиот претседател, на сличен начин ги повика унгарските деловни лидери да ги прекинат врските со Кина за да не го остават Вашингтон „економски ранлив на земји што не се наши сојузници“. Меѓутоа, наместо да попушти под притисокот на САД, Будимпешта ја зацврсти својата позиција. Само неколку дена по посетата на Трамп Помладиот, министерот за економија на земјата изјави дека Унгарија не „гледа инвестициски потенцијал од САД што би бил на исто ниво со Кина“.

Кон средината на мај, заменик-министерот за трговија исто така нагласи дека односите на Унгарија со Кина се „црвена линија“ што Будимпешта „дефинитивно нема“ да ја премине за да ги избегне опсежните царини на Трамп врз извозот од ЕУ, кои би можеле да пораснат до 30 отсто од 1 август.

Овие изјави дојдоа само неколку дена откако Кина жестоко го осуди трговскиот договор на Велика Британија со Вашингтон. „Соработката меѓу државите не треба да се спроведува против или на штета на интересите на трети страни“, предупреди Пекинг.

Загадочно гласање

Но, ова поставува загатка. Ако односите меѓу Вашингтон и Будимпешта стануваат сè потензични, зошто Унгарија беше единствената од 27-те земји-членки на ЕУ што гласаше против предложениот одмазнички пакет на Европската комисија од 93 милијарди евра врз американските производи оваа недела, кој ќе стапи во сила на 7 август ако не се постигне договор? Слично, зошто Унгарија беше единствената земја од ЕУ што се спротивстави на претходната листа од 21 милијарда евра во април, која подоцна беше суспендирана и споена со втора листа за да се создаде поголемиот пакет оваа недела?

Ако Будимпешта, всушност, одлучила да застане на страната на Пекинг наместо на Вашингтон, нели би требало да поддржува одмазда против САД? Иако не беше дадено официјално објаснување за нејзиното гласање, унгарските официјални лица претходно тврдеа дека одмаздата – или дури и заканата за одмазда – против Трамп само ќе го „испровоцира“ самопрогласениот „човек-царини“ (Tariff Man) да воведе уште построги давачки врз Европа.

Иако таквите грижи секако не треба да се отфрлат, тие не можат убедливо да го објаснат гласот на Будимпешта. Други извозно ориентирани земји од ЕУ се исто толку загрижени (ако не и повеќе) за ризиците од ескалација; сепак, тие правилно забележуваат дека таквите грижи мора да се балансираат со ризиците од изгледот на слабост – и, следствено, повикувањето на дополнителни американски давачки.

Понатаму, неподготвеноста на Будимпешта да возврати е во директна спротивност со нејзиниот повик претходно овој месец до Комисијата, која ја надгледува трговската политика на ЕУ, да „возврати“ на „агресивните“ преговарачки тактики на Вашингтон.

Всушност, гласањето на Унгарија најверојатно е очаен обид да помине низ геополитичките иглени уши, при што истовремено ќе ги задоволи и Пекинг и Вашингтон – и ќе го налути Брисел – сè во еден потег.

Прво, гласањето му сигнализира на Пекинг дека Будимпешта не ги поддржува преговорите на Брисел со Вашингтон, кои најверојатно ќе доведат до наметнување ограничувања од ЕУ врз кинескиот извоз и инвестиции во Европа.

Второ, со спротивставувањето на одмаздата, Унгарија се надева дека ќе заработи геополитички капитал од Вашингтон, кој подоцна би можела да го „наплати“ со задржување на блиските трговски и економски врски со Пекинг, без да предизвика осуда од САД.

Трето, гласањето исто така ја сигнализира одбивноста на Унгарија кон сè поантикинеската реторика на шефицата на Комисијата, Урсула фон дер Лајен, која беше во целост изложена за време на крајно разочарувачкиот самит ЕУ-Кина во Пекинг оваа недела.

Геополитичка трагедија

За жал, кругот едноставно не може да стане квадрат. Унгарија, земја со само 10 милиони жители што сочинуваат малку над 1 отсто од вкупниот економски производ на ЕУ, на крајот е немоќна да го спречи неизбежното расцепување на глобалната економија, што е поттикнато од геополитички сили – особено ривалството меѓу САД и Кина – далеку надвор од нејзината контрола.

Понатаму, Будимпешта е исто така неспособна да ја промени политичката, финансиската и (особено) воената зависност на ЕУ од САД – и, спротивно, сè поголемата зависност на Кина од Русија – што речиси неизбежно ќе го принуди блокот да се врзе за Вашингтон во наредните децении.

Таквото сценарио има одреден призвук на трагедија. Всушност, како и секоја голема трагедија, самата Унгарија изгледа е болно свесна за својата судбина.

„Соединетите Држави наметнуваат нова царинска – или светска трговска – реалност“, рече заменик-министерот за трговија Левенте Маѓар претходно овој месец. „Она што можеме да го направиме е да го искористиме најдобро можно“.

За жал, Унгарија воопшто нема да може да извлече многу корист од тоа.