Златко Ориѓански и Тирана – љубов искована во културата и музиката 

Го „сретнав“ Златко Ориѓански случајно пред неколку години, поточно, за време на пандемијата, кога меѓу единствените светли зраци во таа општа тага беа токму неговите радосни објави и неговото физичко присуство во Тирана, мојот град, од кој никогаш не можам целосно да се одвојам духовно, и кој, како што изгледаше, веќе го посвоил и длабоко го завел овој уметник во неговото дело, дела и формирање, кого судбината го донесе токму во Тирана, во периодот на пандемијата, некаде во 2021 година.

Објавите на Златко ги покажаа најдобрите и највредните карактеристики на мојата Тирана, нејзините сè уште непознати агли, дури и за нас кои сме вкоренети уште од детството, а со генерации нашите предци, од каде и да доаѓаме, живееле, чувствувале и го обележувале овој град фундаментално.

Златко зборуваше за албанската музика, за сончевиот карактер на Тирана, нејзините улици, булевари, паркови, води (Вештачкото езеро и величествениот парк на ридовите на црквата Свети Прокоп, заштитникот на православците од Тирана, околу него, за чие садење беа ангажирани и моите баба и дедо и прабаба од Корча и Солун во 1950-тите години на минатиот век).

Тој зборуваше како егзистенцијално инспириран уметник за шарените нијанси на овој град и неговите жители, за неговите живи ноќи, за неговите агли полни со неверојатни изненадувања, за сеприсутниот медитерански дух на Тирана, за разновидната кујна, за звуците, воздухот и животот на Тирана од секоја перспектива.

Полека, објавите на Златко за мојата Тирана се претворија во просветлувачко секојдневие за мене, во ритамот на мојот град, преку единствената перспектива на овој „странец“ (не тој на Албер Ками), кој ни ја пренесе Тирана во сосема поинаква призма, порадосна, попријатна за живеење, поинспиративна, прецизно. Ослободувајќи ја од нашите секојдневни обврски, од товарите на френетичниот живот, толку вградени во ДНК-та на овој град, во брзите ритми на неговиот секојдневен развој.

Златко ќе стане и жив мост на културни, литературни и музички точки на средба, не само меѓу Македонија и Албанија, туку и меѓу Албанците и Македонците, овие соседи толку блиски, а сепак толку изненадувачки далечни, иако делиме стотици и стотици километри граница (меѓу Албанија, Косово и Македонија, како и езерските граници, на Охридското и Преспанското езеро), а коегзистенцијата меѓу нас секако ја вклучува, пред сè, денешната држава Македонија, но некогаш одеше подалеку, и до областите на Македонија во Грција.

Многу истакнати македонски музичари и уметници, сосема непознати за пошироката албанска уметничка јавност, благодарејќи на него имале можност да се појават во Тирана, поврзувајќи ги другите културни брегови меѓу нашите две земји, култури и јазици во овој светол период од функционирањето на Македонскиот културен центар во Тирана.

И за среќа, имав чест самиот да доживеам нешто вакво, иако не во Тирана, туку во Приштина, кога во 2022 година, на промоцијата на мојот роман „Dremit Lyhnidi në Vezullim“, посветен токму на точките на средба, соживотот и вековните сложености на нашите два народа околу Охридското Езеро, го имав Златко како специјален гостин на овој настан толку важен за мене.

И тоа негово присуство, разговорот меѓу нас и присутните, секогаш ќе остане вкоренет во моето сеќавање, како и, со убедување, во сеќавањата на многуте и избрани присутни на таа промоција.

Златко Ориѓански, кого имам посебно задоволство да го наречам пријател, е пред сè пријател на културата, на музиката, на Албанците, а особено на мојата Тирана, град кој отсекогаш бил космополитски, кој ги пречекува сите, како Златко, со раширени раце и ги суди сите според нивните дела, а не според празни зборови и кафични озборувања.

Elvi Sidheri,

писател и книжевни повеќејазични преведувач, од Тирана.