Државата незаконски ги скратила пензиите за 2.500 денари на иселениците

Државата извршила индиректна дискриминација врз македонските пензионери кои живеат во странство, исклучувајќи ги од линеарното покачување на пензиите од 2.500 денари. Ова е заклучокот на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД), која во своето најново Мислење утврди дека измените на Законот за пензиско и инвалидско осигурување се спротивни на начелото на еднаквост.

Комисијата постапуваше по претставки од граѓани кои, иако имаат остварено право на пензија во Македонија врз основа на својот работен стаж, останале „со празни раце“ само затоа што нивната пензија се исплаќа на сметки во странство.

Спорната измена: „Исплата само во Република Северна Македонија“

Суштината на проблемот лежи во законските измени донесени во април 2025 година. Со нив, се предвиде линеарно зголемување на пензиите за 2.500 денари, но законодавецот (Собранието), по предлог на Министерството за социјална политика, демографија и млади, вметнал нов услов: покачувањето важи само за пензии „кои се исплаќаат во Република Северна Македонија“.

Овој услов, иако навидум неутрален, де факто ги подели пензионерите на две групи:

Резиденти: Кои го добија покачувањето.

Иселеници: Околу 12.000 пензионери кои живеат во странство (како Словенија, Германија итн.) и кои автоматски го изгубија правото на зголемувањето, иако уредно придонесувале во Фондот.

Парадокс: Исплатата извршена пред законот да стапи на сила

Анализата на КСЗД откри сериозен правен преседан и ретроактивна примена на законот.

Исплатата: Пензионерите во земјава го добиле покачувањето на сметките на 1 април 2025 година.

Законот: Измените на законот кои го легализираат ова покачување (и ограничувањето за иселениците) се објавени во Службен весник дури на 8 април 2025 година.

Комисијата констатира дека во моментот на исплатата, новиот закон не бил во сила, што значи дека ограничувањето немало правна основа. Ваквата практика претставува ретроактивно дејство кое е спротивно на член 52 од Уставот, бидејќи е понеповолно за граѓаните кои живеат надвор од државата.

Оправдувањето на Владата „падна“ пред аргументите

Во своја одбрана, Министерството за социјална политика навело дека целта на мерката била „заштита на стандардот на пензионерите од инфлацијата и ценовниот шок во државата“.

Сепак, КСЗД го отфрли ова оправдување како неосновано. Комисијата утврди дека се работи за индиректна дискриминација бидејќи:

Пензионерите со ист работен стаж и ист основен износ на пензија се третираат нееднакво само поради местото на живеење.

Правото на пензија се смета за имотно право според Европската конвенција за човекови права и не смее да се условува со живеалиштето.

Цитирана е и пресудата на Европскиот суд за човекови права (Pichkur v. Ukraine), каде е утврдено дека кратењето на пензија поради преселба во странство е дискриминација.

Рок од 180 дена за промена на законот

Врз основа на утврдената повреда, Комисијата донесе ПРЕПОРАКА до Министерството за социјална политика, Владата и Собранието.

Тие имаат рок од 180 дена да преземат мерки за измени на спорните членови од Законот за пензиско и инвалидско осигурување, со цел да се отстрани нееднаквиот третман и неправдата кон пензионерите кои не живеат на територијата на Република Северна Македонија.