Ќе процвета ли БРИКС во мандатот на Трамп?

Трамп во текот на својот втор мандат повеќепати предупредуваше на дополнителни казнени мерки против секоја нација што, според него, води „антиамериканска политика“ – остра референца на растечкиот предизвик што БРИКС го претставува за американската глобална доминација.

Трамп му даде на БРИКС „заеднички поттик“

Поранешниот индиски трговски функционер Аџај Сривастава смета дека земјите од БРИКС чувствуваат „извесна заплашеност“ од тоа што Трамп ги издвојува за дополнителни казни. Тој за ДВ изјави дека царините „му даваат на БРИКС заеднички поттик да ја намали зависноста од САД, дури и ако целите се различни“.

Овие дополнителни царини создадоа заедничко незадоволство меѓу членките на БРИКС, кои сега ги прошируваат билатералните трговски договори во национални валути за да ја намалат зависноста од американскиот долар. Централните банки на БРИКС исто така ја зголемија куповната моќ на златото, што е уште еден знак за нивната желба за дедоларизација.

Иако Трамп изјави дека „БРИКС е мртов“, еден критичар го обвини американскиот претседател за „стратешка неодговорност“, тврдејќи дека републиканецот ја претворил лабавата коалиција на земји со многу различни цели во пообединет блок.

Во неодамнешна статија за „Вашингтон Пост“, Макс Бут, виш соработник во тинк-тенкот Совет за надворешни односи, изјави дека Трамп „ја намалува моќта на САД со перверзно обединување на американските пријатели со нашите непријатели“ – алудирајќи на тоа како Бразил, Јужноафриканската Република и Индија сè повеќе се поврзуваат со Кина и Русија.

Ши, Моди и Путин се среќаваат во Кина

Уште еден доказ за растечката солидарност меѓу членките на БРИКС ќе биде самитот на Шангајската организација за соработка (СЦО) во Тјанџин, северна Кина, кој започнува во недела (31.08). Кинескиот претседател Ши Џинпинг ќе ги угости своите индиски и руски колеги, Нарендра Моди и Владимир Путин, заедно со лидери од околу 20 други земји од глобалниот Југ.

Во пресрет на самитот, Кремљ вршел притисок Кина, Русија и Индија да одржат први тристрани разговори по шест години – чекор кон зајакнување на јадрото на сојузот БРИКС. Москва верува дека обновувањето на дијалогот на високо ниво меѓу трите најголеми членки на БРИКС може да помогне во смирување на долгогодишните тензии, особено меѓу Индија и Кина, и да претставува покохезивна противтежа на Западот.

Индија го менува пристапот кон Кина

Огромните царини на Трамп го поттикнаа Њу Делхи да ги зајакне економските врски со Кина, да ги обнови директните летови, да ги олесни визните ограничувања и да ги зголеми трговските разговори. Двете земји исто така водеа разговори за решавање на долгогодишните спорови долж нивната речиси 3.500 километри долга де факто граница. За време на посетата на кинескиот министер за надворешни работи Ванг Ји на Индија минатата недела, Пекинг се согласи да ја зголеми испораката на ретки земни минерали на оваа јужноазиска земја.

И покрај заемната поддршка за домаќинство на самитите на БРИКС во 2026 и 2027 година, постојат неколку причини за сомнеж во значително подобрување на кинеско-индиските односи, со оглед на недовербата на Њу Делхи кон кинеските амбиции во Азија.

Шилан Шах, заменик-главен економист за пазари во развој во лондонската компанија Капитал Економикс, ги наведува блиските односи на Кина со главниот индиски непријател и изградбата на кинеска хидроелектрана на Тибетската висорамнина, што предизвика вознемиреност во Њу Делхи. Дополнително, Шах во истражувачка белешка напиша дека „приливот на евтин кинески увоз“ „ги поткопува напорите на Индија да ја зајакне својата домашна индустрија“.

Недовербата на Индија кон Кина и нејзините долготрајни врски со Вашингтон би можеле да ги попречат амбициите за напредок на проектот БРИКС. Индија сè уште во голема мера се потпира на американскиот пазар и технологија, со извоз во САД во вкупен износ од 77,5 милијарди долари во 2024 година, во споредба со значително помал извоз во Русија и Кина.

Други земји од БРИКС ги зајакнуваат врските со Кина 

Бразил исто така се обиде да ја поттикне билатералната трговија со Кина, својот најголем трговски партнер, за време на телефонски повик овој месец меѓу Ши и бразилскиот претседател Лула да Силва. Кина сочинува 26% од бразилскиот извоз – двојно повеќе од американскиот.

Многу симболичното присуство на Путин и Ши за време на руската парада по повод Денот на победата во мај ја нагласи продлабочената стратешка поврзаност меѓу Москва и Пекинг. Повеќе од 90% од билатералната трговија меѓу Русија и Кина, според Кремљ, сега се одвива во јуани и рубљи.

Јужноафриканската Република, во меѓувреме, останува цврста во своите обврски кон БРИКС, сигнализирајќи ја својата намера да го трасира сопствениот пат и покрај притисокот од Трамп.

„Јужноафриканската влада не е подготвена да се откаже од ниту една од своите обврски кон БРИКС, особено во врска со реформата на глобалното управување, технологијата, земјоделството, академската размена и билатералната трговија“, изјави за ДВ Сануша Наиду, виша научна соработничка во Институтот за глобален дијалог со седиште во Јужноафриканската Република.

Различни амбиции во рамките на БРИКС 

Откако бројот на членки порасна од првичните четири на десет, додека Саудиска Арабија сè уште не одлучила дали ќе се приклучи, БРИКС сега станува сè пофрагментиран поради различните национални интереси, што дополнително би можело да ги ограничи неговите амбиции. Исто така, станува и поавторитарен.

Сривастава, кој подоцна ја основа Глобалната иницијатива за трговски истражувања со седиште во Њу Делхи, изјави дека БРИКС „помалку се фокусира на совршено единство, а повеќе на прагматична соработка во трговијата, финансиите и синџирите на снабдување“.

Иако трговијата меѓу земјите од БРИКС расте побрзо од трговијата меѓу БРИКС и Г7, поголемиот дел од тоа се однесува на хидрокарбонати. Интересно е што трговијата внатре во БРИКС, според истражување на Бостон Консалтинг Груп (БКГ), се соочува со повеќе пречки отколку што постојат меѓу земјите од глобалниот Север.

БКГ идентификуваше идни знаци дека трговската соработка на БРИКС се зголемува, вклучувајќи укинување на антидампинг и други трговски ограничувања, чекори кон договор за слободна трговија на ниво на БРИКС, едногласна поддршка за реформи на Светската трговска организација и поголеми странски инвестиции меѓу земјите од БРИКС.

Трговијата во БРИКС подготвена за понатамошен раст

Иако овие амбиции можеби нема веднаш да се реализираат, Михаела Папа, директорка за истражување и главна научничка во Центарот за меѓународни студии (CIS), очекува дека трговијата внатре во БРИКС ќе добие на итност.

„Можеме да очекуваме поголема политичка поддршка за нови трговски иницијативи, кампањи ‘Купувај БРИКС’ и проекти како берзата за житарки на БРИКС и проширување на механизмите за плаќање во локални валути“, изјави Папа за ДВ. 

Предлогот поддржан од Русија за заедничка валута на БРИКС што би му конкурирала на доларот сè уште е во мирување, што сугерира иднина што помалку ќе ја обликуваат конкурентни финансиски системи, а повеќе мозаик од преклопувачки мрежи.

Сривастава предвидува дека доларот ќе остане „доминантен со години, но паралелните системи за порамнување во јуани, рупии и рубљи ќе растат. Тоа нема да го симне доларот од тронот“, изјави тој за ДВ, „но постепено ќе го намалува неговиот монопол.“