Источна Европа планира со мински полиња да се брани од Путин

Дојче Веле

Неколку европски земји планираат да постават мински полиња на границата со Русија и Белорусија. Нивната цел е да го заштитат источното крило на НАТО од евентуален руски напад. Но, тоа има сериозни последици.

Од почетокот на руската агресија врз Украина во февруари 2022 година, тешко дека имало поважно прашање за НАТО од тоа како подобро да го брани својот источен дел. Финска, Естонија, Летонија, Литванија и Полска се пет од шесте земји-членки на НАТО што граничат со Русија и Белорусија, потсетува Дојче Веле.

Од 2022 година, овие земји инвестираа многу во обезбедувањето на своите граници – на пример, со изградба на огради и системи за надзор. Сега, меѓутоа, се појави нов план за заштита на границите: противтенковски и противпешадиски мини.

Повлекување од Договорот од Отава

Во последните месеци, тие пет земји-членки на НАТО постојано го најавуваат своето повлекување од таканаречената Конвенција од Отава – договор што беше склучен во 1997 година и стапи на сила две години подоцна. Со него се забрануваат противпешадиските мини низ целиот свет и нивната употреба, производство и дистрибуција.

Тој вид мини е многу проблематичен, меѓу другото, бидејќи и војниците и цивилите можат да бидат убиени од нив неселективно. Покрај тоа, преостанатите мини остануваат долгорочна закана дури и по завршувањето на конфликтот. Само во 2023 година, речиси 6.000 луѓе беа убиени или ранети во светот – 80 проценти од жртвите беа цивили, вклучувајќи деца. Од друга страна, деминирањето и расчистувањето на тие експлозивни направи е опасно, скапо и трае исклучително долго.

Повлекувањето на овие пет земји од договорот сега треба да се официјализира – само Норвешка, која исто така има граница со Русија долга речиси 200 километри, не сака да го напушти договорот. Од крајот на годината, тие пет земји-членки на НАТО би можеле повторно да почнат да произведуваат и складираат противпешадиски мини во близина на нивните граници – кои потоа, во сериозни ситуации, треба да се користат брзо и масовно.

Вкупно 164 земји ширум светот ја потпишаа Конвенцијата од Отава, но 33 не ја потпишаа. Покрај големите сили, како што се САД и Кина, во оваа група спаѓа и Русија. Всушност, земјата има убедливо најголеми залихи на противпешадиски мини во светот – околу 26 милиони од нив. Многу од нив се користат во Украина.

Милиони мини во шумски области

До денеска, според податоците на невладината организација „Хендикеп Интернешнл“, 58 земји и други области се контаминирани со мини – и покрај фактот дека конфликтите во некои од овие земји се случиле пред неколку децении.

Во најлош случај, во следните неколку години би можеле да се додадат нови големи области. Границата на петте земји на НАТО со Русија и Белорусија, од финската Лапонија на север до полската покраина Лублин на југ, е долга околу 3.500 километри. Голем дел од овие области е ретко населен и густо пошумен, што го отежнува целосното следење на граничната област.

Но, сега постои голема загриженост поради можен руски напад врз територијата на НАТО. Толку голем што тие земји сега би можеле да прибегнат кон употреба на оружје што светот всушност сакаше да го забрани и укине. Според извештајот на британскиот весник „Телеграф“, експертите на НАТО веќе анализираат кои области би биле погодни за евентуално минирање. Целта на земјите-членки на Алијансата е максимално одвраќање: заедно со други мерки за обезбедување на границата, тој мински тепих, за многу краток временски период, во случај на руски напад, би предизвикал толку големи загуби за непријателот што Москва би морала да се воздржи од понатамошна војна.

Новата „Железна завеса“

Но, за ефикасно да се заштити таа долга граница, би биле потребни неколку милиони мини и експлозивни стапици. Големите области би морале да останат ненаселени со децении, а евентуалната штета врз луѓето и животната средина би била тешко да се предвиди.

За експлозивната „Железна завеса“ веќе пишуваше Дејвид Блер, дописник на „Телеграф“ – алудирајќи на силно чуваната граница меѓу НАТО и земјите од Варшавскиот пакт за време на Студената војна.

Паралелно со евентуалното поставување мини, источноевропските земји-членки на НАТО иницираа и многу други мерки. Граничните огради и ѕидови веќе се покренати или зајакнати, инсталирани се модерни системи за надзор и рано предупредување, а зголемен е и бројот на војници.

Некои од овие земји планираат да користат одбранбени системи против беспилотни летала по границата, да ги продлабочат системите за наводнување за да можат да се користат како ровови во итни ситуации или да садат дрвја на важни патни комуникации, со цел да се обезбеди помала видливост, а со тоа и заштита на цивилите и војниците.

Неопходност или неодговорност

Особено ранлива членка на источното крило на НАТО е Литванија. Таму, помеѓу руската енклава Калининград на запад и Белорусија на исток, поминува таканаречениот Сувалски коридор, тесна копнена врска од само 65 километри помеѓу Балтикот и остатокот од територијата на НАТО.

Владата е многу загрижена дека евентуален руски напад би можел прво да се случи таму. Поради оваа причина, самата Литванија има намера да инвестира околу 800 милиони евра во производство на нови мини во наредните години. Министерот за одбрана на земјата, Довиле Шакалиене, ги оправда тие планови како „егзистенцијална опасност“ за неговата земја. Покрај тоа, како што нагласува, Русија во последно време произведува сè повеќе мини, додека Европа, во согласност со Конвенцијата од Отава, ги уништува своите залихи.

Во интервју за Дојче Веле, Ева Марија Фишер, која е раководител на правната служба во организацијата Хендикеп Интернешнл Германија, ги смета сегашните планови за опасен и загрижувачки развој на настаните.

„Секако, загриженоста за безбедноста на земјите од Источна Европа во сегашниот нестабилен меѓународен контекст може да биде оправдана“, рече Фишер уште во март, кога првата од тие пет земји ги објави своите планови.

„Меѓутоа, трајната безбедност не може да се изгради врз оружје кое убива неселективно, останува во земјата долго по завршувањето на конфликтот и продолжува да ги осакатува цивилите и да ги уништува основните ресурси за живот. Постојат и други алтернативи за одбрана на земјата. Тие може да изгледаат поскапи, но не се, кога ќе ги земете предвид огромните последователни трошоци за користење на противпешадиски мини“, заклучува Ева Марија Фишер.