Ментално здравје: Како да ја претворите анксиозноста во ваша корист

Кога мојот син се роди со вродена срцева мана, како и секој родител, се чувствував изгубено. Му требаше операција на отворено срце и одеднаш почнав да чувствувам неподнослив страв од сето она што може да го донесе иднината. Бев свесна дека исходот можеби не е добар, но знаев и дека е можен позитивен исход доколку му ја пружам најдобрата можна нега. Во тие моменти, беше тешко да се фокусирам на тие позитивни страни, но научив дека можам да ја искористам анксиозноста за да ме поттикне на акција.
Знаејќи дека иднината е неизвесна, но дека моите постапки може да влијаат на конечниот исход, мојата вознемиреност ми помогна да функционирам во она што инаку би изгледало како безизлезна ситуација. Верувам дека анксиозноста може да биде алатка која ќе ни помогне да се справиме со предизвиците што ги носи животот.
Сепак, многу луѓе се задушуваат од анксиозност и таа стана синоним за чувство на лошо.

Кога растев, во осумдесеттите, стресот беше омилен термин за емоционална непријатност.
„Како оди планирањето на вашата свадба?“
„О, одлично, но јас сум под голем стрес.“
„Како ви оди хемотерапијата?“
„Тоа е доста стресно, но некако се справувам со тоа.“
Се чини дека денес живееме во доба на анксиозност.
Трендовите на Google покажуваат дека пребарувањата за зборот „анксиозност“ се зголемиле за повеќе од 300 проценти од 2004 година.

Анксиозноста очигледно ни се мота низ главите, и тоа со добра причина.
Дури 31 процент од американската популација ќе доживее анксиозно растројство во одреден момент од нивниот живот, кое може да варира од општа анксиозност до панично растројство до социјална анксиозност – што е еден од најчестите типови. Покрај медицинските дијагнози, се чини дека овој збор влезе во нашиот секојдневен речник. Го замени зборот стрес во нашиот речник како главна ознака за чувството на непријатност – анксиозни сме пред презентација, пред да одиме на состанок на слепо, пред првиот ден на нова работа.
Зборот стана сеприсутен и го апсорбира значењето, како амеба, кое опфаќа сè, од морници до пријатно исчекување. Неговата употреба премногу често ги прикажува овие искуства во негативно светло, давајќи им аура на закана и чувство не е сè како што треба.
А потоа, има анксиозни нарушувања – најчести дијагнози за ментално здравје, почесто од депресија и зависност.
На стотици илјади луѓе ширум светот им е дијагностицирано анксиозно растројство во текот на нивниот живот. Стапката на овие состојби, особено кај младите луѓе, постојано се зголемува.
Сепак, постојат десетици одобрени терапии, 30 различни лекови против анксиозност, стотици одлични книги за самопомош и илјадници научни студии.

Зошто сите овие решенија не успеаја толку спектакуларно во намалувањето на обемот на овој проблем?

Како што истакнувам во мојата книга „Вознемирени за иднината“, една од причините за овој неуспех е тоа што професионалците за ментално здравје, вклучувајќи ме и мене, во минатото несвесно ги заведуваа луѓето за природата на анксиозноста недоразбирање што ни нанесе огромна штета.

Предлагам нов, покорисен и позитивен пристап за разбирање и живеење со анксиозност во 21 век – имено, да го претвориме во наша корист.

Негативните емоции како анксиозноста долго време имаат лоша репутација – во најдобар случај како ирационални и во најлош како деструктивни.

Римски поет Хорациј пред повеќе од 2.000 години напишал дека гневот е кратко лудило.

Но, во последните 150 години, почнувајќи со Дарвиновото „Изразување на емоции кај луѓето и животните“, всушност почнавме подобро да разбираме дека емоциите како гнев, страв и анксиозност се повеќе корисни отколку опасни. Како и говорот, емоциите се алатки за преживување, ковани и рафинирани во текот на стотици илјади години еволуција за да се заштитат луѓето и да се обезбеди нивниот развој.

Тие го прават обезбедувајќи две работи: информации и подготовка.
Анксиозноста е информација за неизвесна иднина: нешто лошо може да се случи, но и нешто добро може да се случи.
Анксиозноста е да чекате вашиот тест за КОВИД да биде позитивен или негативен или да очекувате тежок разговор со вашиот шеф кој може да помине добро или лошо.
Анксиозноста, сепак, не е информација за конкретни моментални закани – тоа е страв, како кога ќе видите перка на ајкула како излегува од водата на неколку метри од местото каде што сте пливале. Стравот генерално не подготвува да се бориме, да бегаме или да се вкочаниме на место, додека анксиозноста е градител на цивилизациите. Таа не подготвува да истраеме, да останеме будни и да дејствуваме за да избегнеме идни катастрофи, но исто така може да ги претвори позитивните можности во реалност.

Анксиозноста може да ни помогне да се подготвиме за она што го носи иднината

Кога сме вознемирени, не само што сме покреативни и поиновативни, туку и нашиот мозок реагира со поголема концентрација и ефикасност кога се справуваме со непредвидливото.

Затоа, анксиозноста е повеќе од „оро на стравот“ во мозокот. Анксиозноста, исто така, ги активира нашите желби за награда и социјална поврзаност, предизвикувајќи нè да работиме понапорно на она кон кое целиме, да се поврземе со другите и да бидеме попродуктивни. Затоа, од гледна точка на еволутивната теорија, анксиозноста не е деструктивна. Анксиозноста ја отелотворува логиката на преживување.

А сепак, теоријата на еволуцијата и истражувањата не се пренесени во свеста на јавноста – или барем во свеста на повеќето здравствени работници.

Далеку од тоа да ја третираме анксиозноста како потенцијален сојузник, ние ја третираме како непријател кој рика на вратата.
И додека анксиозните растројства можат да бидат парализирачки, широката употреба на терминот „анксиозност“ во неговата општа смисла е проблематично бидејќи тоа значи дека прифаќаме две клучни заблуди: (а) чувството на анксиозност е опасно и деструктивно; и (б) решението за болката што ја предизвикува е во тоа да се спречи или елиминира.
Тоа е начин на размислување што нè наведе да гледаме на секојдневните грижи како на дефекти што треба да се поправат. Повторно, само анксиозните растројства – кога екстремната анксиозност и нашите обиди да се справиме со неа се мешаат во нашиот секојдневен живот – се официјално признати како проблеми со менталното здравје.

За разлика од нив, емоцијата на анксиозност, треба да се смета за здрава и нормална – дури и корисна.
Незапирливата логика на оваа изедначување со болеста според која – како и во случајот со другите болести, од заразни болести до рак – додека целосно не ја потиснеме анксиозноста, не можеме да се сметаме за ментално здрави, исто како и самото присуство на канцерогена клетка значи дека сме болни Оваа равенка со болест нè кочи наместо да нè воздигне, бидејќи нè принудува да ја мешаме нормалната анксиозност со нарушување и да се плашиме, да го избегнуваме и потиснеме секое чувство на анскиозност веднаш штом го почувствуваме.

Анксиозноста доаѓа од латински и старогрчки збор што значи шок и непријатност
За разлика од заразните болести или ракот, избегнувањето или потиснувањето на анксиозноста сигурно само ќе ја влоши, истовремено создавајќи опортунитетен трошок со тоа што ќе не спречи да најдеме продуктивни начини да се справиме со неа и да стекнеме вештини за емоционална отпорност. Тоа е маѓепсан круг на анксиозност бидејќи излегува од контрола: чувство на вознемиреност како нешто опасно, страв од него и конечно бегање од него преку потиснување и избегнување.
Штетата направена со поистоветување со болест не застанува тука. Нè спречува и да видиме дека анксиозноста не е само нешто што треба да се смири или контролира.
Анксиозноста е нешто што треба да се впрегне и да се искористи, бидејќи еволуираше за да ни помогне да истраеме, да иновираме, да се поврземе социјално и да се надеваме и покрај неизвесноста дека можеме да создадеме подобра иднина.

Но, ако анксиозноста е толку корисна, тогаш зошто е чувството толку лошо?

Анксиозноста мора да биде лоша за да си ја заврши работата. Дури и потеклото на самиот збор, кој има свои корени на латински и старогрчки за загушеност, болна стегнатост и непријатност, ја одразува оваа суштинска непријатност.

Само нешто толку непријатно може постојано да не тера да седнеме и да обрнеме внимание, може ефективно да бара да се обидеме да ги избегнеме идните опасности и да зацртаме попозитивен пат за себе.

Повторно, повеќето од нас научија да ја избегнуваат оваа корисна емоција – на своја штета.

Сфатете ја вознемиреноста како аларм за пожар, предупредувајќи нè дека куќата се запалила подготвувајќи нè да ги преземеме потребните чекори.

Сега, што ако, наместо да истрчаме од куќата и да ја повикаме противпожарната служба, само го игнориравме алармот, или ја отстраниме батеријата или ги избегнуваме местата во куќата каде што алармот е најгласен. Така, наместо да имаме корист од тој аларм, да го изгаснеме пожарот и да спречиме какви било идни пожари, ние само се надеваме и се молиме дека куќата нема да изгори. Не смееме да ја игнорираме улогата што ја играат непопустливиот стрес и неволјите. Животот понекогаш едноставно не сака да попушти и секој од нас би почувствувал силна, речиси неподнослива анксиозност во такви ситуации.

Но, без оглед на причината, слушањето на нашата анксиозност – верувањето дека има мудрост во она што ни го кажува и дека можеме да го претвориме во наша корист – е првиот чекор во учењето да бидеме анксиозни на вистински начин.

Оваа промена во менталниот склоп е силно позитивно влијание.

Една студија на Харвард, на пример, покажа дека кога на луѓето со социјална анксиозност им била дадена навистина стресна задача – јавно да зборуваат пред комисија од судии без време да се подготват – но кажано им било да размислуваат за сопствените анксиозни реакции како сигнал дека се подготвени за предизвикот (наместо како сигнал за непријатност), имале подобри резултати под притисок.

Имале поголема самодоверба, биле помалку анксиозни, имале постабилни отчукувања на срцето и понизок крвен притисок кога се фокусирале и се посветувале на некоја задача.

Справувањето со анксиозноста често е клучот за лекување.

Земете ги, на пример, истражување за воени ветерани кои го намалуваат ризикот од PTSD кога посветуваат поголемо внимание на информациите што предизвикуваат анксиозност, наместо да го одвлекуваат вниманието од нив.

Или само помислете на пациентите со трансплантација на срце кои би требало да поминат помалку денови во болница додека чекаат трансплантација и имале поголеми шанси да се квалификуваат за трансплантација кога биле анксиозни.
Учењето како да се справиме со анксиозноста може подобро да не подготви за идните предизвици. Да научите да бидете анксиозни на вистински начин значи да најдете начини да се справите со тоа наместо да го заобиколувате, да ја искористите и канализирате анксиозноста кон постигнување на целите, но и да препознаете кога анксиозноста не е корисна и да вежбате како да ја надминете.
Замислете дека позитивниот циклус на анксиозност има три дела: слушајте, употребете, пуштете.

Слушајте
Анксиозноста ја зголемува нашата концентрација и мотивација додека го смалуваме јазот помеѓу местото каде што сме и каде сакаме да бидеме.
Затоа анксиозноста содржи надеж – можеме да ги препознаеме идните закани, но и да ги задржиме очите на главната награда и да веруваме дека можеме да работиме кон позитивни исходи. Но, за анксиозноста да го направи тоа, мора да биде доволно непријатно за да не натера да седнеме, да обрнеме внимание и да слушаме што ни кажува. Страшните чувства, кои не можат да се игнорираат, нè тераат да сакаме да ги свртиме главите. Затоа кога станува збор за слушање на анксиозноста, љубопитноста е нашиот најдобар пријател.

Искористи

Пронаоѓањето корисни информации во анксиозноста не подготвува да ја канализираме и насочиме енергијата кон постигнување на целите и остварување на целта.

Одвојувањето време да се размисли за целта го подобрува расположението, ја подобрува концентрацијата и учењето.

Овие придобивки може да траат со месеци или дури со години.

Кога анксиозноста ја канализираме кон постигнување на целта и приоритизација, тогаш таа станува храброст. Анксиозноста ја ослободува нашата моќ.

Пушти.
Но, анксиозноста не е секогаш корисна, ниту праволиниска. Понекогаш и е потребно време за да ја открие својата порака. Во некои други ситуации, таа е бесмислено – животот е навистина полн со предизвици и содржи многу емоции, но не и корисни информации. Нè испраќа дезориентирани во иднината, напнати, загрижени и оптоварени.
Како најдобро да ја пуштиме?
Најдете активности што ќе ве забават и ќе ве вкотват во сегашноста: прочитајте ја омилена песна или најдете утеха во музиката. Слушајте нов подкаст. Вежбајте или отидете на бесцелна прошетка. Повикајте терапевт или контактирајте со пријател кој секогаш дава корисна перспектива. Во такви моменти, ние, исто така, постигнуваме емоционална свест и стекнуваме вештини што ни се потребни за да ги поминеме нашите тешки емоции – да не ги заобиколуваме – и да бараме поддршка кога ни е најпотребна.

Анксиозност на вистински начин
Во оваа ера на пандемии, политичка поларизација и климатски промени, многумина од нас со право се чувствуваат оптоварени со анксиозност за нашата неизвесна иднина.
За да се справиме со неа, научивме да ја толкуваме како болест – сакаме да ја спречиме, да ја избегнеме и да ја искорениме по секоја цена.
Но, факт е дека сето тоа го сфативме погрешно.
Проблемот не е анксиозноста.
Анксиозноста е само гласник – ни кажува дека се соочуваме со несигурност и дека мора да се подигнеме на ниво на задачата; или нè насочува во насоките кон кои треба да се промени нашиот живот или не потсетува дека ни треба поддршка.
Наместо тоа, еден од клучните проблеми е тоа што нашите верувања за анксиозноста не спречуваат да веруваме дека можеме да управуваме со неа, да пристапиме и да користиме стратегии и третмани за справување кои веќе постојат и да научиме да ги претвориме во наша корист.

И кога нашите погрешни уверувања само ја влошуваат нашата анксиозност, се наоѓаме себеси во поголема опасност да се лизнеме кон потешка анксиозност и анксиозни нарушувања.
Главниот проблем за некој на кого му е дијагностицирана анксиозност не е тоа што чувствува интензивна анксиозност, туку тоа што алатките што му се достапни за да го намалат интензитетот на тие чувства предизвикуваат функционална попреченост.
Тоа ја попречува самопомошта, работата, поврзувањето со другите и живеењето исполнет живот.
Промената на нашиот пристап кон анксиозноста може да ни помогне каде и да сме на спектарот на анксиозност.
И сите сме некаде.
Пред повеќе од 180 години, данскиот филозоф Сорен Киркегор напишал: „Кој научил да биде анксиозен на вистинскиот начин, ја совладал најголемата лекција“.
Сите ние сме родени анксиозни.
Работата на човекот е да научи дека иако анксиозноста може да биде тешка, понекогаш и застрашувачка, ние можеме да научиме да ја претвориме во сојузник и извор на мудрост.
Кога ќе ја спасиме анксиозност, ќе се се спасиме и самите себеси.

Извор: BBC

превод: Лени Фрчкоска