Нико нам ништа не може!

Се обидував да најдам некој „помек“ збор, некаков деминутив за свесното кршење, непочитување на законите, ама таков – нема. Се’ што се поврзува со такви (свесни, па дури и несвесни) дејствија вообичаено се нарекува незаконско, нелегитимно, илегално… дури криминално. Нема замена, иако ние често се обидуваме да ги минимизираме нештата, да ги нарекуваме со некаков детски речник, само за да си ја олесниме вината! Олеснување – нема, вината за кршење на законите мора да се прифати. И казната, ако ја има (иако и тоа кај нас најчесто го нема).

Сакам да кажам дека кршењето на законите од страна на државата – свесно или несвесно – е само отворена провинциска демонстрација на „моќ“, на политика на недопирливост и „баш ми е гајле“ свест. Се разбира, таа не е својствена само на политичарите, иако таквото нивно однесување секогаш е во фокусот на јавноста.   Но, за да не остане впечатокот дека само Министерството за култура ги кршело законите што самото ги пишувало, сведочи оној скандал без преседан со основањето на цела една низа национални културни институции од страна на кримогената влада – директно и неотповикливо! – на пребегуљата од Будимпешта. Иако, како што и доликува, нели, на целата таа (не)културна скаламерија кумувало и тогашното Министерство за култура на чело со Канческа како култур-geschafft на криминалецот. Впрочем, поинаку и не можело да биде зашто основањето на нови културни институции не можело да помине – дури ни тогаш – без соодветна согласност/мислење на надлежното Министерство! Тогаш во тој налет од неколку години (2007-2011 година) со одлуки на тогашната Влада на Република Македонија, беа основани 7 национални музеи, и тоа: НУ Уметничка галерија – Тетово (2007), НУ за управување со Археолошкиот локалитет „Стоби“ (2008), НУ Спомен куќа на Мајка Тереза – Скопје (2008), НУ Национален музеј на македонската борба за државност и самостојност, „Музеј на ВМРО и Музеј на жртвите на комунизмот“ – Скопје (2008), НУ Музеј на албанската азбука – Битола (2009), НУ Археолошки музеј на Македонија – Скопје (2010) и НУ Спомен куќа на Тодор Проески – Крушево (2011).  И, се разбира, никој нормален не би имал ништо против кога сето тоа би било направено според каналниот ред на процедурите и одредбите на соодветните закони, и тоа Законот за култура, Законот за заштита на културното наследство и Законот за музеите. Меѓутоа, одлуките за основање на овие институции не се повикуваат/придржуваат – како што впрочем би прилегало на влада на една самостојна, суверена и независна држава – на целата процедура, туку само на оние елементи коишто им одговарале, а другите, оние поважните, биле целосно игнорирани. Зашто, разбирливо, да оделе постапките според законскиот ред ќе морале да бидат исполнети повеќе битни предуслови. На пример, карактеристично е повторувањето на една иста нелегална постапка: започнување на изградба на музејот со поставување на камен-темелник, но без валидна одлука на владата за градба на објектот: изградбата на Спомен куќата на Мајка Тереза (како што е наведено на веб сајтот на Музејот) била започната со поставување на камен-темелник на 9 мај 2008 година а Одлуката на Владата на Република Македонија за основање на национална установа „Спомен куќа на Мајка Тереза“ носи датум од 25 јули 2008 година; изградбата на НУ Спомен куќа на Тодор Проески – Крушево била започната во јануари 2009 година, а Владата на РМ донела Одлука за негово основање во февруари 2011 година; или, ако Одлуката на Владата на РМ за основање на Музеј на македонската борба за државност и самостојност датира од 25 јули 2008 година, а директорот на Музејот е избран дури во 2011 година, кој раководел со Музејот во временскиот распон од 3 години? Ист е случајот и со Археолошкиот музеј, каде Одлуката за основање датира од јуни 2010 година но Музејот бил отворен во 2013 година, заради што не е јасно кој раководел / управувал со музејот во периодот од 3 години. итн.

Сите овие постапки, и многу други, се прецизно пропишани во соодветните закони, но некој очигледно не сакал да ги почитува. Меѓутоа, уште поголем проблем е непочитувањето на општествено-стручните претпоставки за основање на национален музеј пропишани во Законот за музеите, а целосно игнорирани во сите овие случаи: немање соодветен елаборат за оправданоста од основање на таков музеј, не е утврден видот на музејот, во добар дел од новите музеи не била почитувана обврската да имаат „обезбеден музејски материјал со документација која може да послужи како основен музејски фонд“, ниту за еден од новооснованите музеи не било побарано претходно мислење од матичен музеј (што е законска обврска), голем дел од овие „музеи“ немале (и се’ уште немаат) соодветен стручен кадар итн.

Оттука, сите тие де факто октроирани институции не се, повторно, ништо друго туку илегални градби склепани на мускули и спротивно на сите или повеќето законски прописи во државава. И тоа диригирано наметнати директно од тогашната Влада на оваа држава! Дали ваквото силување на културата требало да ја презентира и моќта на тогашната Влада и Министерството за култура? Веројатно, затоа целата таа ујдурма потсетува на онаа фолкерската: Нико нам ништа не може, јачи смо од судбине! Меѓутоа, она што посебно загрижува, е фактот што тој „манир“ се беше вселил и кај минатата власт – Владата (со истото незаконско основање на национални институции), Министерството за култура и другите министерства – токму според „стравовите“ односно укажувањата и на Прибе!