Од АВНОЈ до распадот: што претставуваше 29 ноември за поранешна Југославија?

На денешен ден, 29 ноември 1945 година, беше воспоставена федерацијата од шест републики на југот од Европа – новата, социјалистичка Југославија. По крвавата Втора светска војна, започна периодот на обновување на земјата и изградба на новиот политички модел, заснован врз социјализмот и еднопартискиот систем. Денот на Републиката со децении се славеше како најзначаен државен празник, а од 1955 година прославата траеше два дена, со манифестации што потсетуваа на победата над фашизмот и на создавањето на новата државна структура.

Празникот го одбележува и Второто заседание на АВНОЈ во 1943 година во Јајце, кога беше формирано првото законодавно и извршно тело на идната држава, а беше забранет и повратокот на кралот Петар II Караѓорѓевиќ и на владата во егзил. Во тој период Тито се двоумеше како да спречи споделување на власта со монархистите, додека Черчил инсистираше на плурализам. Но, партизанското раководство сметаше дека оние што ја поминале војната во туѓина не можат да управуваат со земја ослободена со огромни жртви.

По 1945 година, партизаните веќе ги контролираа сите институции и можеше отворено да се воспостави југословенскиот модел по комунистички принципи. Првите прослави го нагласуваа сојузништвото меѓу Тито и Сталин, а по разидувањето во 1948 година, Денот на Републиката стана симбол на партизанската победа, антифашизмот и култот кон Тито. Во прославите се вложуваа значителни средства, a традицијата продолжи до распаѓањето на државата.

По 2002 година празникот и официјално престана да се одбележува. За младите генерации 29 ноември е обичен ден, додека за постарите останува потсетник на поинакво време – за едни период на братство и единство, за други време на идеолошка строгост, контрола и цензура. Како и многу датуми од поранешната држава, и овој останува дел од сложената историја и различните сеќавања на народите од поранешна Југославија.

Извор: skopje1.mk