Од каде го набавува Израел оружјето

Шпанија иницира заедничко европско ембарго за оружје кон Израел, но главните снабдувачи – САД, Германија и Италија – сè уште не отстапуваат од своите позиции.

Шпанија побара од европските држави да ги суспендираат испораките на оружје за Израел, во услови на сѐ поголема меѓународна осуда за неговото однесување во Газа.

На состанокот на „Мадридската група“, организиран од шпанската влада, министерот за надворешни работи на земјата, Хозе Мануел Албарес, побара итен прекин на договорот за соработка помеѓу Европа и Израел. Тој, исто така, повика на ембарго за испорака на оружје.

„Мораме сите заедно да се согласиме за заедничко ембарго за оружје“, изјави Албарес пред конференцијата. „Последното нешто што му е потребно на Блискиот Исток сега е повеќе оружје.“

Меѓу учесниците на состанокот беа претставници од Германија, Франција, Обединетото Кралство, Италија, Египет, Јордан, Саудиска Арабија, Турција, Мароко, Бразил и неколку меѓувладини организации.

Сепак, само мал дел од земјите присутни на состанокот реално го снабдуваат Израел со оружје. Притоа, Израел е еден од најголемите извозници на оружје во светот, со силен внатрешен капацитет за воена опрема.

Според извештај на Стокхолмскиот меѓународен институтза истражување на мирот (СИПРИ) од март, Израел е 15-ти најголем увозник на оружје во светот, со удел од помалку од два проценти од глобалниот увоз, и покрај активната вклученост во конфликти. Увозот на оружје во последните пет години е намален за околу 2,3 проценти во споредба со претходниот период. Најголеми снабдувачи на оружје за Израел се САД, Германија и Италија.

САД – најголем снабдувач на оружје за Израел

САД се убедливо најголем снабдувач на оружје за Израел, како историски, така и по нападите на 7 октомври. Иако нивниот удел во извозот благо е намален во последната деценија, сепак околу две третини од увозот на оружје во Израел во периодот 2020–2024 доаѓаат од САД, според СИПРИ.

Станува збор за авиони, оклопни возила и прецизни бомби. Израел, исто така, е најголем примател на американска помош во историјата, според непартиската организација Совет за надворешни односи (CFR). Меѓу 1946 и 2024 година, Израел добил 228 милијарди долари воена помош од САД. Денес, најголемиот дел од американската странска помош за Израел е воена, вклучително и тековниот договор за годишна поддршка од 3,8 милијарди долари до 2028 година. Повеќето од тие средства мора да се трошат на американска воена опрема и услуги.

Нема индиции дека САД ќе ја променат својата позиција. Обидите на независниот сенатор Берни Сандерс да се блокираат милијарди долари воена продажба беа одбиени од Сенатот во април 2025 и ноември 2024 година.

Германија продолжува со испорака на оружје 

Германија е долгорочен дипломатски и воен поддржувач на Израел. Во периодот 2020–2024, околу една третина од увозот на оружје во Израел доаѓал од Германија, главно во форма на фрегати и торпеда. Истражувачот на СИПРИ, Заин Хусеин, изјави за ДВ дека Израел „се потпира на Германија за морски капацитети“, вклучително и нарачаните подморници. Германија, исто така, има испорачано оклопни возила, камиони, противтенковско оружје и муниција.

И покрај повикот од Шпанија за ембарго, тоа најверојатно нема да се промени.

„Како земја што ја разбира безбедноста и постоењето на Израел како основен принцип, Германија секогаш има обврска да му помага на Израел,“ изјави германскиот министер за надворешни работи Јохан Вадефул.

Во исто време, канцеларот Фридрих Мерц изјави за јавниот радиодифузер ВДР дека „повеќе не ги разбира“ целите на Израел во Газа и дека неговите акции „веќе не може да се оправдаат како борба против Хамас“.

Сепак, евентуално ограничување на германската поддршка би претставувало значајна промена. Германија извезла повеќе од 131 милион евра оружје во 2024 година, додека во 2023 износот бил 326 милиони евра.

Италија учествува со само 1% во снабдувањето на Израел 

Италија учествува со околу 1% во извозот на оружје кон Израел, но според италијанските закони, тоа е забрането во услови на конфликт.

Иако италијанската влада јавно е критична кон израелските акции, извештаите покажаа дека и по почетокот на непријателствата во октомври 2023, Италија продолжила да испорачува оружје, вклучително и 2,1 милион евра во последниот квартал од 2023 година.

Анализа на владините податоци од италијанскиот медиум Altreconomia откри дека во 2023 Италија испорачала 5,2 милиони евра оружје во Израел.

Некои ЕУ држави ги намалија своите испораки 

Израел нема недостиг од оружје – било домашно произведено, било од големите поддржувачи. Иако има притисок од некои европски држави за ембарго, СИПРИ предупредува дека вистински ефект би имало само доколку се приклучат клучните снабдувачи.

„САД и Германија се најважните снабдувачи на големо оружје за Израел. За да има максимален ефект, овие земји би морале да се приклучат на ембаргото,“ изјави Хусеин.

Други европски држави, како Франција, Шпанија и Обединетото Кралство, имаат прекинато или суспендирано лиценци за извоз на оружје. Но нивниот удел е помал од 0,1% од вкупниот израелски увоз.

Сепак, анализата на трговски податоци во Обединетото Кралство, објавена во Гардијан во мај, покажа дека земјата испратила илјадници воени предмети, и покрај официјалната забрана.

Повикот на Шпанија нема да биде доволен 

Истражувачката по меѓународни односи при Универзитетот во Нотингем, Катрин Гегу, вели дека за Германија да го послуша повикот на Шпанија, би била потребна поголема промена во надворешната политика на САД.

„Мислам дека притисокот врз Германија би бил поголем доколку САД ја сменат својата позиција,“ изјави Гегу за ДВ. „Но не сум сигурна дека остатокот од ЕУ што се спротивставува на извозот ќе биде доволен да ја промени таа посебна врска со Израел.“

И покрај долгорочната поддршка на Германија за Израел, таа додава дека континуираната испорака на оружје станува сѐ поголем проблем за ЕУ.

„Мислам дека тоа е огромен проблем за Унијата – фактот што Германија испраќа толку многу оружје,“ изјави Гегу.

Според неа, обидот на Шпанија да иницира ембарго има и практична и симболична функција за државите што се против активностите на Израел во Газа.  (Dw)