Оригиналниот грев: Кралот Лир од Вашингтон

Една книга со огромна разорна моќ ја растресе целата политичка сцена во Вашингтон и сензационално го постави прашањето: дали американскиот гласач бил измамен во месеците и неколкуте години пред изборите лани во ноември. Нејзиниот наслов е „Оригинален грев: Падот на претседателот Бајден, неговото прикривање и неговата катастрофална одлука повторно да се кандидира“. Нејзини автори се за нас познатиот водител на Си-Ен-Ен, Џејк Тапер, и за македонската јавност непознатиот репортер на медиумот „Аксиос“, Алекс Томпсон.

Според пишувањата на колегите од Америка, таа изгледа како шекспировска трагедија. Тапер и Томпсон велат дека интервјуирале повеќе од 200 извори за да претстават длабоко вознемирувачки опис на Белата куќа на Џо Бајден.  Иако Бајден беше најефикасниот демократски претседател уште од времето на Линдон Џонсон, во исто време тој е и човекот што толку многу му помогна на Доналд Трамп да се врати во Белата куќа. Човекот чиј цел живот беше обележан од семејни трагедии, спрема кого јавноста имаше длабока емпатија, во книгата е претставен како Кралот Лир од Вашингтон, а неговата сопруга Џил Бајден како своевидна Леди Магбет. Во исклучително поделеното американско општество нема сомнение дека за поддржувачите на Бајден ова е мрачно четиво; за поддржувачите на Трамп тоа е потврда на зборовите што подолго време ги изговараше сегашниот претседател – „Заспаниот Џо“.

Според изјавите на некои од соговорниците, ароганцијата е тема што се провлекува низ целата книга, затоа што Бајден не се повлече навреме пред изборите во 2024, иако претходно тврдеше дека тој ќе биде претседател со само еден мандат. „Ролингстоун“ пишува дека Тапер и Томпсон презентираат убедливи докази за заговор за прикривање на осумдесетгодишен политичар во стрмен физички и ментален пад. „Тоа беше неефикасен и бесмислен напор, но тимот на претседателот, се чини, навистина се обиде да поткрепи видливо остарен човек, кој носеше децении лична тага и се соочуваше со нова семејна драма што ќе ги скршеше повеќето. Тоа беше злоупотреба и скандал од највисок ред“.

Во книгата се наведува дека често работниот ден на претседателот Бајден завршувал во 16,30 часот со раната вечера, па соговорниците на Тапер и Томпсон, а и самите автори, прашуваат – кој ја водел земјата по тоа време. Мала група долгогодишни соработници – наречена Политбиро од страна на инсајдерите – го штитеа претседателот од медиумите, од американскиот народ и, се чини, од реалноста.

„Пет лица ја водеа земјата, а Џо Бајден во најдобар случај беше висок член на одборот“, им рече едно лице запознаено со тоа на Тапер и Томпсон.

Книгата почнува со сензационална експлозија. Нејзиното прво поглавје е насловено „Тој нè заеба “, од цитат објавен во јавноста од Дејвид Плуфи, виш советник на кампањата на Камала Харис, кој претходно беше менаџер на победата на Барак Обама во 2008 година. „Толку нè изневери Бајден како партија“, вели Плуфи. Харис беше „одличен војник“, но трката беше „ебен кошмар… И сето тоа е Бајден… Тој тотално нè заеба“. Но Плуфи не открива што знаела Харис за физичката подготвеност на Бајден и кога го знаела тоа.

Пастата за заби не може да се врати во тубата, но може да се скицираат или претстават работите кога работите тргнале лошо за Бајден и за Демократската партија.

Тоа е едно од прашањата кое постојано се провлекува низ книгата: Колку назад Бајден се лизгал во болест и повеќе не бил способен за задачата? Стареењето нема универзални патеки. Кај некого тоа оди побрзо, кај други побавно. Семејната трагедија се чини дека играла голема улога. Постојат некои докази во книгата што укажуваат дека смртта на неговиот син Бо Бајден, уште во 2014 година, била некој вид пресвртница. „Пред да умре Бо, тој беше 100 проценти поостар“, им рече еден висок функционер на Белата куќа на Бајден на Тапер и Томпсон. „Смртта на Бо го уништи. Дел од него почина, а никогаш не се врати“.

На Демократската национална конвенција во 2020 година, исто така, имаше знаци за стареењето, според книгата. Еден врвен демократ опиша дека видел видеа од Бајден и помислил: „Ова беше како да гледаш дедо кој не треба да вози“. Но, вистинскиот удар се чини дека беше достигнат во 2022 или 2023 година, кога тешкото одење на Бајден и другите физички ефекти од неговата возраст станаа изразени и неизбежни.

Дебаклот на претседателската дебата во 2024 година е проследен со големи детали. Бидејќи ова беше моментот кога се случи сè. Америка го виде она што се криеше: човек кој одамна го помина својот најдобар период, но сè уште необјасниво се кандидираше за да ја задржи најважната работа во светот. Тоа не беше само лоша ноќ. Еден моќен демократски оперативец го опиша тоа „како да гледаш кога некој умира“. Тапер беше модератор и пишува дека настапот бил уште полош во живо.

Кога новинарите или јавните функционери ја споменуваа возраста на Бајден, тие беа нападнати во трамповски стил. Тоа беше како да е позајмен прирачник на тимот на Трамп: Негирање, одвраќање и напаѓање. Аѓутантите на Бајден бараа од американскиот гласач да ѝ верува на Белата куќа, а не на сопствените очи, за тоа дека човекот пропаѓа пред нив. Еден ден пред објавувањето на „Оригиналниот грев“ канцеларијата на Бајден издаде соопштение, откривајќи дека на поранешниот претседател му е дијагностицирана „агресивна форма“ на рак на простата, кој метастазирал до коските. Тоа само дополнително покрена повеќе незгодни прашања.

Во разговор за јавното радио НПР, Тапер вели дека „ние во јавноста гледавме дел од тоа пред камерите… но немавме поим колку е лошо“. Но се сеќава дека за време на јунската дебата со Трамп, која тој ја модерираше, се прашувал дали Бајден ќе ги издржи сите 90 минути од настанот. Еден месец подоцна, Бајден се повлече од претседателската трка.

Тапер е самокритичен и жали што не го покривал падот на Бајден поагресивно. „Можам да посочам моменти кога го прашав ова или ги прашав она… но знаејќи го она што го знам сега, едвај ја допрев површината“, вели тој.

За да имаат подобра претстава овдешните читатели како се пишува една политички експлозивна книга на ниво на трагедија, ќе пренесеме делови од две интервјуа на авторите: едното е со Џејк Тапер за НПР, а другото на Алекс Томпсон за магазинот „Тајм“.

Што вели Џејк Тапер?

На прашањето  како Белата куќа го криела физичкиот и мисловниот пад на Бајден,  Тапер одговара:

„Некои од начините на кои тие помогнаа да се скрие неговото влошување започнаа доволно невино. Секој вработен сака да направи претседателот или сенаторот или гувернерот да изгледаат што е можно подобро. Но, потоа сите тие работи почнаа да се влечат и да се инфилтрираат во неговото претседателствување на сериозен начин до тој степен што дури и состаноците на кабинетот, дури и откако камерите си заминуваа, беа многу инсценирани. Факт е дека почнале да го одвојуваат од луѓето во 2023 година. Членовите на Конгресот кои биле на божиќната забава во Белата куќа во декември 2022 година не го беа виделе повторно во живо, многу од нив, сè до декември 2023 година, и биле шокирани од она што го виделе.

За агресивниот одговор на тимот на Бајден на критичкото известување

„Ми се случи кога критички известував за повлекувањето на Бајден од Авганистан во август 2021 година. Белите куќи, партиите имаат легии влијателни лица, ботови, активисти и новинари кои се согласуваат со нив, а тие луѓе, дури и не треба да им давате наредба, едноставно ќе се нафрлат на кого било. Тоа е вообичаено. Белата куќа ја нарекува вашата приказна лага или некој од Белата куќа се заканува дека ќе излезе јавно и ќе ја нарече вашата приказна лага, тоа може да биде навистина застрашувачко. Исто така, служи како предупредување за другите новинари да не ја следат приказната затоа што гледаат како некој друг е жестоко критикуван, и можеби не сакаат да го доживеат тоа“.

За реакцијата на Демократската партија на настапот на Бајден на дебатата

„Демократите беа шокирани.  Тие беа апсолутно вчудоневидени. И мислам дека навистина имаше два табора. Постоеше таборот на Бајден, кој велеше: ‘Добро, како да излеземе од ова? Како да се вратиме назад?’ Бидејќи Џо Бајден, како комплимент, не може да биде поразен. Тоа е неговиот одличен став. Нема да биде поразен од мозочни аневризми, од оваа трагедија, од онаа трагедија. …

Не треба да бидете генијален политички консултант за да знаете дека очигледниот лек за поправање на она што штотуку го направил е да излезете и да направите 15 интервјуа и 20 градски собири и пет прес-конференции и само да им покажете на луѓето дека е толку остар како што велеа. И проблемот беше дека не можеше да го стори тоа. Ова беше катастрофа и продолжи да станува сè полошо и полошо до денот на изборите.

За недостатокот на доверба на јавноста во традиционалните медиуми

„Новинарските медиуми се во криза. Репортерите воопшто, Си-Ен-Ен, НПР, Еј-Би-Си, Си-Би-Ес, сите ние, луѓето не ни веруваат. Една од причините зошто не ни веруваат е она што се случи со Џо Бајден и неговата разумност и фактот дека ние во медиумите многу доцневме со приказната. Ние во традиционалните медиуми доцневме со таа приказна, а конзервативните медиуми не доцнеа со неа. И мислам дека сме во егзистенцијална борба за слободен печат. И тоа едноставно нè повикува да бидеме што е можно подобри и попрофесионални“.

Што вели Алекс Томпсон?

Репортерот на „Аксиос“ дава поспецифични детали во разговорот за „Тајм“ за тоа како тимот го штител Џо Бајден од лоши вести.

Што мислеше тимот на Бајден?

„Мислам дека во секоја политичка организација, без оглед на партијата, постои тензија помеѓу лојалност кон шефот и лојалност кон поголемата мисија. Во таборот на Бајден, влечењето јаже очигледно отиде кај страната на која повеќе ѝ беше грижа за него и за себе отколку за поголемата мисија, Белата куќа и земјата. И мислам дека така рационализираа, не само да се кандидира за реизбор, туку рационализирајќи дека овој човек може да ја извршува работата уште четири години“.

Дали Џо Бајден мислеше дека е подготвен за уште еден мандат?

„Да. Затоа мислам дека луѓето сакаат да го покажуваат прстот кон Џил или кон другите помошници. На крајот на краиштата, ова беше одлука на Џо Бајден. Џо Бајден мислеше дека заслужува да биде реизбран. Џо Бајден веруваше дека може да го стори тоа“.

Каков беше односот со потпретседателката?

„Камала Харис секогаш сакаше да каже дека постојано била во просторијата. Тоа не беше секогаш вистина, не беше така. Бајден е човек кој ги сака луѓето што ги познава долго време. Тој не ја познава долго време. Сепак, таа доброволно се претстави како еден од најголемите валидатори на здравјето на Бајден. Нејзините коментари не поминаа добро“.

Зошто Бајден ја избра ако не мислеше дека е погодна за работата?

„Одлично прашање, бидејќи дури и некои од неговите врвни помошници кога ја објавувавме оваа книга рекоа дека вистинскиот оригинален грев не е  тој повторно да се кандидира.  Туку нејзиниот избор. Вистината е дека неговото срце беше со Гречен Витмер (демократска гувернерка на Мичиген). Бидејќи од тие две, Гречен Витмер е повеќе демократ од Бајденов тип. Значи, дури и откако победија, постоеше оваа култура на ‘Да, помогнете ѝ, но не трудете се’, бидејќи некои луѓе сметаа дека тоа е уште еден пример на нелојалност“.

Каква улога играше Џил Бајден во маршот кон реизбор сè додека не заврши? Дали сакаше втор мандат?

„Апсолутно. И нејзиниот врвен помошник постојано зборуваше за работите што ќе ги прават во вториот мандат, патувањата што сакаа да ги преземат, целите што сакаа да ги направат. Нејзината еволуција е интересна затоа што порано беше неволна политичка сопруга, а потоа стана веројатно најентузијастичната. Немаше силни политички ставови, но сакаше да остане во стапиците на моќта. На крајот на краиштата, Џо Бајден ја донесе одлуката, но таа беше целосно согласна и исто така продолжи да ја спроведува“.

Двајцата автори не се сигурни што, на крајот, ќе пишува историјата за Џо Бајден.

Тоа сигурно многу ќе зависи од тоа што ќе се случи со  вториот мандат на Трамп,  бидејќи самиот Бајден го претстави целиот свој претседателски мандат како да се потпира на победа над трампизмот. И фактот дека Трамп се врати го прави да изгледа како неуспех. И покрај ефикасното претседателство, едно од централните прашања на оваа книга е:  Како победи  Доналд Трамп?

Бидејќи пишувањето некролози за животот и постигнувањата на важни личност е исклучително важна работа во американскиот журнализам, Томпсон одговара амблематично на прашањето „Кој е првиот ред од некрологот на Џо Бајден?“

„Во моментов? 46-тиот претседател – помеѓу двата мандати на Доналд Трамп“.

Пишува: Љупчо Поповски 

Извор: dw.com/mk