Што е нормално работно време, што e експлоатација на труд?

Нормалното работно време вообичаено се однесува на законски утврдениот временски период кој работникот треба да го помине на работното место или да биде на располагање за работна задача. Ова време е ограничено и варира во зависност од законите и правилата во секоја земја.

Во многу земји, нормалното работно време се утврдува на основа на осум часа работа дневно или 40 часови работна неделно. Тоа значи дека работникот се очекува да работи осум часа на ден, со одредени паузи за храна и кратки паузи за одмор. Овој модел на работно време е дизајниран да ги заштити работниците од прекувремена работа и да им обезбеди време за одмор, рекреација и баланс помеѓу работата и личниот живот.

Спротивно на нормалното работно време, експлоатација на работникот се однесува на ситуации кога работниците се изложени на изразито продолжено и несоодветно работно време, без адекватни периоди за одмор и безбедни услови за работа. Ваквата експлоатација може да се одвива и кога работниците се принудени да работаат надвор од утврдените временски граници.

Експлоатацијата може да има негативни последици врз здравјето, физичкото и психичката благосостојба на работниците. Долгите работни часови без одмор и време за регенерација може да доведат до замор, умор, премор, повреди, стрес, намалена продуктивност, недостиг на концентрација и зголемен ризик од работни несреќи и заболувања.

Заштитата на работниците и спречувањето на експлоатацијата на работниците се основни принципи на модерното законодавство и политиките за работното време. Преку закони и регулативи, државите воведуваат мерки за ограничување на работното време, механизми кои ќе осигураат дека прекувремената работа е со соодветен надомест, бенефиции и секако разумно време за одмор, нешта кои се основа за безбедни и здрави услови на работното место.

Законите и регулациите за работното време секогаш се поврзани со здравјето и безбедноста на работникот. Работодавците се задолжени да создадат безбедни услови на работа и да се преземат мерки за предотвратување на повреди на работното место и развој на професионални заболувања или болести поврзани со работата.

Синдикатите секако имаат важна улога во заштитата на правата на работниците и преговарањето за работното време во државите. Преку колективните преговори, синдикатите секогаш се борат за одржување на адекватните работни услови и спречување на експлоатација на трудот.

Заштитата на работниците и спречувањето на експлоатацијата на трудот се важни принципи во модерното општество кои се регулираат од различни инстанци, вклучувајќи ја и ЕвропскатаУнија (ЕУ). Таа има важна улога во усогласувањето и хармонизацијата на законите и политиките за работното време помеѓу членките и кандидатите како Македонија при поставувањето на минималните работни стандарди и заштитни мерки.

Европската унија има неколку регулаторни инструменти и закони кои ги штитат работниците во врска со работното време.

Некои од најважните се:

Директивата за работно време (Directive 2003/88/EC): Оваа директива ги утврдува минималните стандарди за должината на работното време, периодите на одмор и сл. за работниците во ЕУ. Директивата за работно време 2003/88/EC е директива за правото на Европската Унија и клучен дел од европското трудово право. Таа им дава право на работниците во ЕУ да имаат најмалку 28 дена платен одмор, слободен ден за празници секоја година, паузи за одмор од 20 минути во период од 6 часа, дневен одмор од најмалку 11 часа во секои 24 часа.

Регулацијата за безбедност и здравје на работниците (Regulation (EC) No 852/2004): Оваа регулација обезбедува мерки и стандарди за заштита на работниците, која исто клучува одредби за работното време, одморите и заштита од ненормални работни услови.

Рамковата директива за здравјето и безбедноста на работното место (Directive 89/391/EEC): Оваа директива е општа рамка за заштита на здравјето и безбедноста на работниците во сите индустрии. Вклучува аспекти како работното време, одморот, контрола на прекувремената работа и превенција на работни повреди и заболувања.

Директивата за сезонски работници (Directive 2008/104/EC): Оваа директива цели да заштити работниците кои работат преку агенции за временски работници. Ги утврдува минималните стандарди за работното време, прекувремената работа и условите на работа за временските работници.

Преку ограничување на максималното работно време, осигурување на прекувремена работа со соодветна надомест и одмор, поставување на стандарди за безбедност и здравје на работното место, законите и директивите ги поставуваат рамките за правилно третирање на работниците и ги штитат од експлоатација.

Меѓутоа, може да постојат случаи кога се донесуваат законски прописи или практики кои не се во согласност со науката или директивите за работното време. Постојат различни причини за ова, вклучувајќи економски интереси, политички притисоци или несоодветна примена на законодавството. Во некои случаи како моментално нашиот, конзорциуми или компании можат да имаат значително влијание врз законот или проектите за градежништво.

Вакви ситуации можат да бидат предизвикувачки и можат да имаат потенцијални негативни последици. Прекувремената работа и прекумерните работни часови можат да доведат до физички и психички проблеми, замор, намалена продуктивност, зголемен ризик од работни несреќи и заболувања, како и намален квалитет на животот. Оттаму произлегуваат покрај повреди и заболувања и самоубиства, убиства, миграција и иселување на работната сила, нови трошоци за лекување и рехабилитација, нови хронични пациенти итн, последици кои секако ќе се одразат и во економијата, инвестициите итн итн.

Доколку науката и експертите се игнорирани, може да се создаде дисбаланс помеѓу потребите на работниците и интересите на државата, конзорциумите или компаниите. Ова може да резултира во несоодветни услови на работа, изложеност на работниците на висок ризик или прекувремена работа без адекватна награда или одмор.

За да се заштитат работниците и општеството од прекувремена работа и експлоатација на трудот, потребно е да се подигне свеста, особено кај оние кои носат државни политики, за да се обезбедат ефикасни контролни механизми, да се спроведат построги казни за нарушување на законите, како и да се поддржи учество на синдикатите и работничките организации. Исто така, науката и истражувањата треба да бидат применети во процесот за формулирање на законите и политиките за работното време, за да се осигура добро функционирање на работниот пазар и вистинска заштита на работниците.

Сепак, важно е да се има предвид дека законите и политиките се креирани во контекстот на различни интереси и потреби. Понекогаш може да постојат различни мислења и пристапи во однос на регулирањето на работното време. Еден од предизвиците е да се постигне баланс помеѓу потребите на работниците, конкурентноста на бизнисот и општествените интереси.

Затоа е важно да се продолжи со дискусии, истражувања, да се разговара со различни страни на интерес, вклучувајќи ја и научната заедница, синдикатите, работодавците и владините институции. Само преку дијалог, едукација и информираност може да се создадат политики и закони кои ќе го почитуваат правото на работниците за добри услови на работното место и истовремено ќе ги задоволат потребите и ограничувањата на бизнисот.

Ефикасното управување со работното време, заштитата на здравјето и животот на работниците, секогаш бара соработка и синхронизираност помеѓу науката, законите, политиките и реалноста на работниот пазар.

Во Македонија веќе 30 години властите бегаат од науката и научните докази од специјалноста медицина на труд. Некои дури се осмелија и целосно да ја уништат. За разлика од овде, во светот не може да помине ниту една одлука која засега во здравјето на работникот без притоа да биде консултиран специјалистот кој се грижи за работничкото здравје, а во Македонија тоа се службите за медицина на труд и специјалистите по медицина на труд.

Се надевам дека овој текст ќе ја разбуди власта да се осмели и побара квалиетно решение за сите нас заедно.

Илчо Ефкоски