Што се случи во европските држави во 2024 година? – Втор дел

Хрватска – Премиерот Андреј Пленковиќ преживеа две барања за недоверба на неговата проевропска влада во Парламентот во 2024 година, покренати поради висок случај за наводна корупција во кој е вмешан поранешен министер. Предлозите беа иницирани од опозициската Социјалдемократска партија, наведувајќи ја вмешаноста на владините министри и претставници на владејачката Хрватска демократска заедница во серија случаи на корупција во последниве години. На крајот од годинава Хрватите избираат нов претседател со петгодишен мандат.

Полска, по изборите во 2023 година, кои воведоа по-про-ЕУ коалиција, помина голем дел од 2024 година враќајќи ги своите акредитиви како тимски играч во Брисел. Парламентот ги усвои долгодебатираните судски реформи за да се решат проблемите со владеењето на правото, отклучувајќи ги многу потребните фондови за обновување на ЕУ.

Како и да е, владата мораше да се справи со деликатните домашни дебати за тоа како најдобро да се справи со абортусот (сè уште во основа нелегален), миграцијата и да управува со зголемените трошоци за домување. Во 2025 година, земјата избира нов претседател. Градоначалникот на Варшава, Рафал Трзашковски, поддржан од Граѓанската коалиција, најголемата партија во владата, ќе биде фаворит.

Во Унгарија, премиерот Виктор Орбан мораше да се справи со најголемата закана за неговата контрола: подемот на новата опозициска фигура, Петер Маѓар, поранешен член на партијата Фидес на Орбан.

Во ноември, Маѓар ја обвини владата на Орбан дека го шпионирала него и неговиот персонал. „Разузнавачите кои и служат на својата земја, а не на мафијашката влада ми се доверија дека мојот стан, нашите канцеларии и нашите возила се прислушувани со месеци“, рече Маѓар  кој сега ја предводи опозициската партија Тиса, која во моментов е далеку пред Фидес. Во Унгарија во 2026 година ќе се одржат парламентарни избори.

Србија е погодена од бран протести од октомври во спротивставување на планираниот рудник за литиум на Рио Тинто во земјата, при што демонстрантите велат дека неговиот развој ќе наштети на животната средина. Протестот доаѓа откако владејачката коалиција предводена од Српската напредна странка (СНС), која има огромно мнозинство, го отфрли предлог-законот на опозицијата со кој се предвидува забрана за ископување и истражување на литиум и борати.

Литиумот, кој ЕУ и САД го сметаат за критичен материјал, се користи во батериите за електрични возила и мобилни уреди. Доколку се имплементира, проектот на Рио Тинто во Србија, наводно, би можел да задоволи 90 отсто од тековните потреби за литиум во Европа, позиционирајќи ја земјата како еден од водечките светски производители на литиум.

Новите протести во декември – кога над 100.000 луѓе се собраа против претседателот Александар Вучиќ и перципираната корупција на СНС, која тие ја обвинуваат за уривањето на покривот на железничката станица во ноември, кога загинаа 15 луѓе – се заканија дека ќе ја урнат владата.

„Зимата 1996-1997 година е апсолутна референца во Србија. Режимот на Слободан Милошевиќ сакаше да ги поништи резултатите од изборите на кои победи опозицијата во сите поголеми градови во земјата, вклучително и во Белград, што предизвика бран револт кој го потресе целото српско општество. По два месеца секојдневни демонстрации, и покрај репресијата и студот што го зафати Балканот, властите конечно попуштија“, потсетува француската Медијапар во опширна статија за протестите во Србија.

Германија – Германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер на 27 декември го распушти Долниот дом на Парламентот на земјата – Бундестагот и најави предвремени парламентарни избори за 23 февруари 2025 година. За овој датум се договорија парламентарните лидери на Шолцовите социјалдемократи (СПД) и конзервативните демохристијани (ЦДУ). Шолц го загуби гласањето за доверба во Бундестагот на 16 декември, откако коалицијата меѓу СПД, Зелените и ФДП се распадна во ноември по само три години.Шолц намерно го изгуби гласањето.

И, како што сакаше, тој не доби мнозинство за неговиот предлог. Тој потоа побара од Штајнмаер да го распушти Бундестагот во согласност со членот 68 од уставот на Германија или Основниот закон. Штајнмаер потоа разговараше со лидерите на пратеничките групи и партии во Бундестагот. Тој сакаше да открие дали се уште постои начин да се постигне стабилно политичко мнозинство во Бундестагот. Сепак, ова никогаш не изгледаше како реална опција. Гласањето за доверба на Шолц беше само шесто во историјата на повоената Сојузна Република Германија. Во три случаи, Бундестагот потоа беше распуштен.

Франција – Новиот француски премиер Франсоа Бајру им рече на телевизиските гледачи дека е уверен дека неговата влада нема да биде соборена од опозицијата – коментар наиде на остри критики од таа група. „Убеден сум дека акцијата што ја наведувам пред вас и пред владиниот тим ќе обезбеди да не бидеме соборени“, изјави Бајру за BFMTV по назначувањето на неговите министри. Во новата влада, објавена гласно во Елисејската палата, голем број клучни членови ги задржаа своите позиции.
„Ова не е влада, ова е провокација“, напиша лидерот на социјалистите Оливие Фор на „Икс“.  Франција е заглавена во длабока политичка криза откако претседателот Емануел Макрон распиша предвремени парламентарни избори во јуни, при што ниту една партија не доби со мнозинство. Во исто време, земјата се соочува со критична економска ситуација во услови на зголемен национален долг и голем буџетски дефицит. Владината изјава на Бајру се очекува на 14 јануари.

Бугарија и Романија пристапија во безграничната Шенген зона за патување. Додека двете земји се приклучија на Шенген со нивните аеродроми во март, контролите останаа на копнените граници. Граничните контроли на копнените премини меѓу двете земји и со другите шенгенски земји (Унгарија, Грција) целосно исчезнаа на 1 јануари.

Летонската агенција за промоција на инвестиции LIAA ја смени Invest Estonia како водечка национална агенција за промоција на инвестиции (ИПА) во Централна и Источна Европа и Балтикот, ставајќи крај на четиригодишниот непрекинат успех на Естонија. Во изданието за 2024 година на Извештајот за промоција на инвестициите на Emerging Europe, објавен во април, и кој од 2018 година направи детален преглед на тоа како 23-те ИПА во регионот ги комуницираат своите можности за инвестирање и како ги користат нивните дигитални канали за да ги заинтересираат потенцијалните инвеститори за различни деловни можности понудени од клучните сектори во регионот, LIAA, трета во 2023 година зад Естонија и Литванија, ги прескокна и двата балтички соседи и го освои првото место.

Сепак, Естонија го задржа првото место на Индексот на ИТ конкурентност на Европа во развој, дел од нашиот годишен извештај за Иднината на ИТ. Естонија постигна 63,83 од можни 100 поени. Летонија (од четвртото) го зазеде второто место со 60,46, претекнувајќи ја Литванија (59,26) на третото и Полска, која падна на четвртото место. Естонија, исто така, го зазеде првото место на нашиот Индекс за одржливост на иднината на Европа во развој, пред Словенија и Чешка.

Дознајте и за другите европски држави, прочитајте го првиот дел.