Светите Кирил и Методиј, покровители на Европа

Елици во Христа крестистесја, во Христа облекостесја“, гласи на црковнословенски прочуената реченица од Посланицата на апостол Павле до Галатјаните (3:27). „Сите вие кои во Христа се крстивте, Христа го облековте.“ Крстените во Христа се христијаните. Затоа на омиленото прашање кај денешните словенски народи на Балканот, „чии се  Светите Кирил и Методиј“, за христијаните има само еден одговор: тие се Христови! Тие се од родот Христов, тие се нов род. За христијаните „нема повеќе Евреи и Грци, нема робови и слободни, нема маж и жена; затоа што сите вие сте „едно“ во Исус Христос“, објаснува во истата Посланица апостол Павле. Бесмислено е да се прашувате што биле „по род или народност“ Светите Кирил и Методиј, особено кога сте христијанин. А балканските словенски народи се многу горди православни христијани. Доколку уште ја паметат оваа суштинска определба на христијаниниот, тие не би смееле да се однесуваат едни кон други онака како што често се однесуваат денес. Тие се прво горди Бугари, Срби, Македонци, а дури потоа христијани. Тоа, пак, е регресија во предхристијанското време. Затоа во нивното однесување е тешко да се препознае оној дух, во кој Светите Кирил и Методиј  ја извршуваа својата мисија кај  предците на овие народи, кои тогаш, кон средината на деветтиот век, уште не го познаваа Христа и Евангелието, затоа што немаа писменост на својот јазик. Преземајќи ја задачата која ја добија од византискиот цар, солунските браќа се вброија во редот на апостолите.

Нивното дело е многу поголемо од сета слава на денешните национални држави кои настанаа на територијата на која тие мисионираа. Вистинското славење на нивната христијанска мисија кај словенските народи е возможно само како дел на целокупната христијанска и сесловенска историја. Во оној миг кога денешните држави паметењето на Светите Кирил и Методиј го ползуваат како политичка идеологија, спорејќи дали тие биле Грци или Бугари или Македонци во модерното значење на нацијата, тие забораваат дека не само тогаш, туку и денес, за тој „што се крстил во Христа“ веќе не е главна националната определба. Христијаните се новиот „Божји народ“, тие се „Новиот Ерусалим“, како што се пее во велигденската литургија.

Папата Јован Павле Втори во декември 1980-тата Светите Кирил и Методиј ги прогласи за покровители на Европа. Објаснувајќи ја 1985-тата својата одлука во списот Slavorum Apostoli, тој вели дека тоа го сторил со оглед на почитта и благодарноста која кон нив  ја изразуваат со векови сите словенски народи, но и за да потсети на нивниот непроценлив прилог за ширењето на христијанската вера кај овие народи. Тој укажува дека делото на Светите Кирил и Методиј е придонес за помирувањето, за меѓусебното пријателство, за човечкиот развој и „за почитта кон  духовното достоинство на секоја нација“. Со тоа тој, првиот „словенски папа“, ја продолжува линијата која ја започнаа неговите претходници, особено папата Лав Тринаесетти, кој 1880-тата го воведе чествувањето на солунските браќа за целокупната христијанска црква. Откако, папата Павле Шести 1964-тата го прогласи за покровител на Европа Св. Бенедикт Нурсијски, со одлуката Светите Кирил и Методиј да станат сопокровители на Европа тој посакал таа пак да дише „со двете белодробни крила“, истакна папата Јован Павле втори. Го поставил делото на солунските браќа во вистинскиот сеевропски контекст, затоа што сакал да ги потсети сите луѓе на кои им е важна благосостојбата, мирот и единството на Европа колку се актуелни личностите како Св. Бенедикт Нурсијски и Светите Кирил и Методиј како  модели и духовни темели на нашето време. Според него, делото на Светите Кирил и Методиј е „екумениско“ во вистинска смисла, затоа што тие делуваа во една христијанска црква која уште беше обединета. Тие беа поданици во источниот дел на истото Римско царство. Тие отидоа во Рим, носејќи ги со себе моштите на (вториот или третиот) римски папа, Климент, знаејќи дека писмото на јазикот на словенските народи ќе стане  легитимно само кога ќе биде прогласено за „свештен“, црковен јазик, еднаков со грчкиот и латинскиот. Само кога ќе биде прифатено не само во „Новиот Рим“ (Контантинопол), туку и во „Стариот Рим“, градот Рим во кој беше седиштето на првиот епископ, првиот папа, апостолот  Петар. Кога Светите Кирил и Методиј 867-та стигнале во Рим, тогашниот папа Адријан втори ја сознал големината на нивното дело. Тој во римската црква Санта Марија Маџоре ги прогласил старословенските литургиски списи за свети црковни книги и го ракоположил Методиј за епископ во Моравија и Панонија. Тогаш била отслужена литургија на црковнословенски јазик во неколку римски цркви.

Значењето на Светите Кирил и Методиј за цела Европа

Контантин Филозоф се замонашил со монашкото име Кирил во Рим, во црквата Сан Клементе, кусо пред да почине. Оваа црква е особено сведоштво за христијанската историја на Европа. Таа се наоѓа многу близу до Колосеумот, во кој првите христијани често умирале со маченичка смрт, а нивните тела биле положувани на тоа место во денешната Виа Лабикана, каде што потоа била изградена првата црква. Животот на Св. Кирил, познатиот филозоф во Константинопол, не може да се разбере и обедини без двата дела на Европа. Тој му припаѓа и на денешниот западен и на денешниот источен христијански свет. Овој сехристијанки аспект во создавањето на словенската писменост останува често несогледан од денешните православни христијани, кои уште мислат во социјаличкиот атеистички дух на писменоста и во солунските браќа гледаат само народни просветители. Но ниту христијаните во Западна Европа не го познаваат вистински значењето на Светите Кирил и Методиј за цела Европа.

Поделената христијанска црква го слави нивното дело на различни датуми, иако сесловенските апостоли Кирил и Методиј ги обединуваат двата дела на Европа. Додека гробот на Св. Методиј уште е непознат, гробот на Св. Кирил е во Сан Клементе, во една малечка црква во Рим, која е многу значајно сведоштво за раното христијанство во Европа. Политичарите на словенските народи одат секоја година на поклонение на гробот на Св. Кирил во Рим, небаре тој е на „туѓа“ територија. Неколкуте мермерни плочи на ѕидот во криптата, каде порано почиваа моштите на светителот, се тажни белези на разединетоста на словенскиот свет, во кој секој народ се обидува да ја употреби неговата слава за да ја прикрие својата минорност во светот. Моштите на Св. Кирил од пред неколку години почиваат во олтарот на црквата. Ќе се видат ли во Рим македонскиот и бугарскиот претседател во духот на христијанската љубов и мирот што го дарува само верата во Бога, когаритуално  заедно ќе се поклонат пред светите мошти на Свети Кирил? Ќе станат ли конечно свесни дека и тие треба да делуваат во сесловенски и сеевропски контекст? Тие што во себе го чуваат жив заветот на Христовата љубов, не се однесуваат кон Ближниот во неволја на начинот на кој се однесува бугарската политика кон Македонците, но и кон духовното наследство на ЕУ. Ќе сознаат ли двајцата претседатели дека писменоста што ја создадоа  Светите Кирил и Методиј не смее да стане трофеј на ничија државна национална кауза? Тие политичари и народи на Балканот кои веќе го заборавиле сехристијански контекст во создавањето на словенската писменост, не го разбираат ниту духот на Европа, врз кој се издигна идејата за обединета Европа.

Кица Колбе

Извор: Дв