Зошто Орбан ни дава милијарда?
Новинарот упорно го прашува новиот МНР зошто Унгарија и дава на Македонија милјарда по така поволни услови. Освен дека ни се пријатели, не доби друг одговор. Некој ден подоцна, премиерот вели дека така се однесуваат вистински пријатели за разлика од оние кои само го тапкаат по рамо и бараат отчетност за нивните пари и почитување на вредностите на либералната демократија, би додал. Па нели „нема бесплатен ручек“во меѓународната политка? Навистина, зошто е Унгарија е дарежлива кон Македонија? Особено сега кога разбираме дека Унгарија земала кредит од една милјарда од Кина бидејќи земјата се соочува со тешка финансиска ситуација, а ЕУ замрзнала 20 милијарди наменети за Унгарија „заради отстапување од стандардите на сојузот“? Има две причини. Првата е дека е тоа типично поведение на секоја држава во анархичната структура на меѓународната политика: да ја шири својата моќ така што ќе го зголеми своето влијание. Тоа е одговорот што ќе го добиете од припадниците на мојата фела истражувачи на меѓународната политика. Втората е „пријателството“, поточно идеолошката блискост на двете партии на власт во Унгарија и во Северна Македонија и на нивните водачи, претпоставувам.
Во анархичната структура на меѓународното општество на држави каде, ако западнете во неволја нема светска влада на која можете да и се обратите, секоја држава е во трка за некакво влијание. Во таа битка за моќ, како што покажува украинската војна, големите сили можат да го доведат светот до работ на нуклеарна војна. Истата логика важи и за малите држави: сакаат да имаат улога која ќе ја зголеми нивната моќ и со тоа и нивното влијание во меѓународните односи. Во првите години на независноста кога изби македонско-грчкиот конфликт за името, Словенија се понуди да ја превземе улогата на посредник во спорот. Потоа, Австрија преку нивниот министер за надворешни работи Алојз Мок, ја посака истата улога. Додека ја претставував Македонија во ОН, по одобрувањето на првата превентивна мисија во историјата на светската организација УНПРЕДЕП од страна на Советот за безбедност, малите земји почнаа да лобираат во македонското претставништво, за поддршка нивни контингенти војници да бидат дел од мировната мисија. Најактивен, се сеќавам, беше чешкиот претставник. И Северна Македонија, и колку да е мала како држава, би сакала да се јави како посредник во нечиј спор и така да го зголеми своето влијание во меѓународните односи. Значи, самата структура на меѓународното општество на држави во која големите се борат за доминација а малите за опстанок, ги поттикнува земјите да се борат за моќ и за влијание кое во меѓународната политика е истото она што е капиталот во меѓународната економија. Случајот со Унгарија не е ништо поразличен: таа држава сака да има влијание врз нашата држава и преку неа врз Балканот. Амбициите на Орбан не завршуваат тука. Иако свесен за специфичната тежина на својата мала држава во свет со кој владеат големите, тој сака учество во решавање на најголемиот конфликт на денешницава: руската војна против Украина. Макар како иницијатор на еден мировен процес а не како посредник. Орбан експлицитно рече дека знае колкава е моќта на Унгарија и дека таа не може да има посредничка мисија. Но, и со мировната мисија тој сака да го зголеми влијанието на малата Унгарија во светската политика. Тоа е the name of the game во светската политика.
Втората причина е идеолошка. Помош за истомисленици. Во меѓународните анализи, ВМРО-ДПМНЕ и Фидеш се именуваат како национал-популистички партии. Нивната девиза е:„Ние сме народот“. Тоа ги води во судир со плурализмот зошто народот не би требало да се судира со самиот себе, нели? „Кога национал-популистите ја истакнуваат идејата за слобода и еманципација, тие не ги сфаќаат нив либерално-универзално туку како дел од националната свест, во која странците, а посебно муслиманите, немаат удел“, ќе заклучи Милер, професор на Принстон. Кај нас, претставниците на либерално-демократскиот наратив велат дека ВМРО-ДПМНЕ е само една од мноштвото партии и дека нема монопол врз толкување на волјата на народот, патриотизмот и идентитетските теми.Дека државниот интерес го дефинираат сите партии учеснички во демократскиот процес, а не само на една партија. Но, како да се води дијалог со претставници на национал-популистичка партија раководена од мотото:„Ние сме народот“.
Орбан не го сака плурализмот ама ја сака демократијата која го произведе двотретинското мнозинство на неговата партија со кое го менува политичкиот лик на земјата. Бидејќи таа политика се коси со либерално демократските вредности на ЕУ (независно судство, поделба на власта, слобода на печатот, човекови права…) , тој е во перманентен судир со Брисел но и со Вашингтон. Но, новата власт да биде многу внимателна. Применети во мултинационална Македонија, овие идеи на европските и унгарските популисти се рецепт за катастрофа. Тие водат кон пораст на национализмите, продлабочување на поделбите и можни етнички конфликти. Нашиот спас е само во афирмација на либерално-демократските вредности споделени со ЕУ и со Америка. Нашиот спас е во слобода и еманципација сфатени како универзални вредности за сите наши народи,вредности кои сечат преку етничкиот јаз и обединуваат . За жал, во голема невлја сме. На тврдата балканска почва не никнува нежното цвеќе на либералната демократијата.
Денко Малески
