Зошто работниците се свртуваат кон десницата?
На Западот му се заканува сениште – сеништето на работничката класа која остана без политички претставник. Заведени од песната на сирените на „третиот пат“ – Бил Клинтон, Тони Блер и Герхард Шредер – силите на левиот центар со децении се откажуваат од јазикот на класната борба.
Во нивната желба да се прикажат како сигурни, ефикасни и одмерени менаџери на капиталистичкиот систем, тие го напуштија разговорот за експлоатација и го игнорираа вродениот антагонизам – дури и насилството – во односите капитал-труд. Тие го избркаа од политичкиот сикурс без трага јазикот на работниците, манирите на светот на трудот, начинот на живот на работниците и нивните аспирации. А потоа ги прогласија своите поранешни гласачи за „група бедници“.
Кога опаѓачката мобилност и сиромаштијата ќе завладеат во регионите каде што некогаш гордата работничка класа сега се чувствува отфрлена, што етаблираните партии одбиваат да го забележат, се раѓа желбата за нов проект за враќање на достоинството – за наратив што ќе го постави колективното „нас“ против моќта што ја имаат „тие“. Така, пред десет години, го добивме подемот на ксенофобичната радикална десница.
Лидерите и движењата што центристите несмасно ги нарекуваат „популистички“ не ја создадоа потребата за себе, туку ја искористија со цинизам на искусен монополист кој забележал неискористена пазарна можност. Од работничките делови на јужна Пиреја, недалеку од местото каде што го пишувам ова, до поранешните „црвени“ предградија на Париз или Марсеј, гледаме големи блокови гласачи кои ги отфрлаат комунистичките и социјалдемократските партии и се свртуваат кон политичките следбеници на Мусолини и Хитлер. Како и нивните претходници, овие политички камелеони се претставуваат како заштитници на обесправените работници. Во меѓувреме, во Соединетите Американски Држави, белите супремацисти, христијанските фундаменталисти, технофеудалистите и разочараните демократски гласачи се обединија страсно во коалиција која двапати ја освои Белата куќа.
Честите споредби со меѓувоениот период можат да бидат погрешни, но сигурно не се несоодветни. Тенденцијата на левицата да ги прогласи сите конзервативни и центристички противници за фашисти е неприфатлива, но нема сомнение дека фашизмот е во воздухот денес. Како би можело да биде поинаку? Кога членовите на работничката класа низ целиот Запад се оставени сами да се грижат за себе, не е тешко да се разбудат нивните надежи и да се освојат со ветувања за национална преродба и митови за златно доба.
Откако ќе се намамат на мамката, следниот чекор е да се пренасочи нивниот гнев од социо-економските сили што ги турнале во мизерија кон некој нејасно дефиниран заговор на „глобалисти“ или „длабока држава“ или Џорџ Сорос, кој решил да ги „замени“ со некое друго население во нивната сопствена земја. Јавајќи го бранот на страсти што се повикуваат на овој начин, крајно десничарските политичари ги напаѓаат либералните елити, банкарите, богатите странци во странство и сиромашните мигранти дома – сите што можат да ги прикажат како крадци на златното доба и пречки за национална преродба.
Потоа (и само тогаш) доаѓа отфрлањето на класната борба, укинувањето на политичкото претставување на економските интереси на работничката класа. Гневот кон американските сопственици кои ги затворија локалните фабрики и ги преместија во Виетнам е насочен кон кинеските работници. Гневот кон банката која го запленила домот на семејството се претвора во омраза кон еврејските адвокати, муслиманските лекари и мексиканските надничари. Секој што ќе ги потсети како капиталот се акумулира со преземање, раселување и на крајот отфрлање на нивниот труд станува предавник.
Во 20-тите години од овој век, како и во 20-тите години од минатиот век, ултрадесничарите се издигнаа благодарение на опишаните процеси. Тоа не се случува преку ноќ. Процесот на губење на работничката класа, прво поради безнадежноста, а конечно поради фашизмот, започнува со колапсот на Бретон Вудс во 1971 година. Но, што ја предизвика оваа трансформација на крајната десница од милитантно крило на конзервативната политика во автономна сила која ја презема власта, бесрамно ги уништува буржоаските либерални институции и започнува проект за соборување на „културниот болшевизам“ – фраза што би му се допаднала на Јозеф Гебелс?
Тука се издвојуваат два настана. Првиот е глобалната финансиска криза од 2008 година – еквивалент на 1929 година за нашата генерација – која ги инспирираше центристите на власт да наметнат строги мерки за штедење врз работничката класа, додека „социјалистичката“, државно спонзорирана солидарност ја резервираа за големиот бизнис. Второ, исто како во 1920-тите и 1930-тите, центристите и нефашистичките конзервативци повеќе се плашат од демократската левица отколку од авторитарната десница.
Лекциите за левицата се болно јасни. Фокусирањето исклучиво на идентитетот – на расата и полот, а игнорирањето на материјалните реалности на класата – беше катастрофална стратешка грешка. Така, практично го положивме оружјето пред противникот кој ја користи истата приказна од која партиите на левиот центар се откажаа.
Нашата задача е да ја интегрираме виталната борба против расизмот и патријархатот во обновена и зајакната критика на класната моќ. Мораме да го вратиме јазикот на солидарност против експлоатацијата, да покажеме дека непријателите на работниците не се мигранти, туку рентиери, технофеудалисти, монопсонистички работодавачи (монополски купувачи) и финансиери кои ја третираат иднината на работничката класа како финансиски дериват со кој може да се шпекулира. Новите лидери, како кандидатот за градоначалник на Њујорк, Зохран Мамдани, мора да помогнат во наоѓањето синтеза што зборува за целата личност.
Друга опција е да останеме неми сведоци на сопствената политичка трагедија, да гледаме како луѓето што левицата ги заборавила се редат за борба инспирирана од десничарските фантазии за чиста нација. Работничката класа е важна. Време е да почнеме да дејствуваме врз основа на тоа знаење.
(Јанис Варуфакис, поранешен министер за финансии на Грција, е лидер на партијата МЕРА25 и професор по економија на Универзитетот во Атина. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)
Извор: nezavisen.mk
