Дали Русија ќе се обиде да го анектира отцепениот регион на Молдавија?

Ал Џезира

Телефонот на Александру Фленчеа непрекинато ѕвони од минатата недела.

„Не можам да ви кажам колку телефонски повици добив во последните два дена и од новинари и од познаници“, изјави Фленчеа по телефон за Ал Џезира.

Луѓето постојано го прашуваат дали е безбедно да се остане во Молдавија.

Фленчеа го води здружението Иницијатива за мир (Initiative 4 Peace) во Кишињев, главниот град на Молдавија.

Неговиот телефон ѕвони откако Генадие Чиорба, опозиционер од Придњестровје, неодамна наводно предложил дека сепаратистите би можеле да повикаат на референдум за припојување на регионот кон Русија.

Потег на опозицијата

Во средата, повикот на Чиорба не привлече големо внимание на реткиот специјален Конгрес на тесниот појас земја што е меѓународно призната како молдавска територија, но има поддршка од Русија. Но, „Конгресот на претставници на сите нивоа“ во главниот град на сепаратистичкиот регион донесе резолуција со која бара поддршка од Москва во спречувањето на очигледната економска криза за која ја обвини Молдавија.

„Се врши социјален и економски притисок врз Придњестровје, што е спротивно на европските принципи и пристапи за заштита на човековите права и слободната трговија“, се наведува во резолуцијата.

Придњестровје е под контрола на сепаратистичките власти од 1992 година и таму живеат приближно 470.000 луѓе.

Молдавските власти го отфрлија неговото барање како пропаганден потег и ги минимизираа неодамнешните настани, велејќи дека нема опасност од ескалација.

Состанокот во средата се одржа само еден ден пред годишното обраќање на рускиот претседател Владимир Путин во Руското Федерално собрание.

Вклештен меѓу Молдавија и Украина, Придњестровје не е признат како независен ентитет од ниту една членка на Обединетите нации. Приближно 1.500 руски војници се стационирани во појасот, кој е дом на етнички Руси, Украинци и Молдавци.

„Луѓето од Придњестровје имаат свој пасош кој никаде не важи“, вели 36-годишната Кристина Афиногенова, која по потекло е од областа и моментално живее во Кишињев. Како резултат на тоа, „многумина добиваат секундарни документи“, додаде таа.

Повеќето од жителите на регионот имаат молдавски пасоши, додека некои имаат руски и украински пасоши.

Конфликт околу јазикот

Афиногенова, која имала шест години кога регионот прогласи независност, се присети на дискусиите „особено за јазикот“, кога се зборувало „дали на молдавскиот јазик му недостасува престиж“ или „дали рускиот се сметаше за кул“.

Конфликтот околу Придњестровје во 1989 година се должи на „прашањето на јазикот“, смета Анатолиј Дирун, раководител на Факултетот за јавни студии во Тираспол, главниот град на регионот.

Придњестровје беше дел од она што беше познато како Република Молдавија во рамките на Советскиот Сојуз.

Меѓутоа, со прогласувањето на перестројката, движење за политичко и финансиски реформи иницирано од рускиот лидер Михаил Горбачов, во многу советски републики започна растот на националните движења.

„Молдавија не беше исклучок“, рече Дирун.

Потоа, во 1990 година, Парламентот на Молдавија одлучи единствениот државен јазик во републиката да биде молдавскиот со латинско писмо.

Придњестровје, кое историски беше под суверенитет на Руската империја и кое не така одамна ѝ се приклучи на Бесарабија (Молдавија) во 1940 година, „не се согласи со оваа одлука“, додаде Дирун.

„Откако нивните барања беа игнорирани, населението на Придњестровје организираше голем штрајк“, објасни тој.

„Во сендвич меѓу Кишињев и Киев“

Војната во Украина го поларизираше мислењето на двете страни на реката Дњнестар.

Дирун смета дека од 2014 година, среде конфликтот во Донбас и руската анексија на Крим, „Украина сериозно го променила својот став кон Придњестровје, сметајќи ги руските трупи стационирани таму како закана за нејзината национална безбедност“.

По февруари 2022 година, по руската инвазија на нејзиниот сосед, Украина ја затвори границата со Придњестровје.

„Тираспол се најде во сендвич меѓу Кишињев и Киев“, рече Дирун.

Руската агресија во Украина, исто така, влијаеше на преговорите, рече портпаролот на одделот на владата на Молдавија, фокусиран на политиките за реинтеграција.

„[Во моментов] е [невозможно] да се одржуваат состаноци бидејќи два многу важни актери, Украина и Русија, не можат да седнат на иста маса и да преговараат“, рече портпаролот.

Според Афиногенова, во Придњестровје има деца и родители „кои имаат различни ставови [во врска со војната во Украина] и престанале да се среќаваат и да разговараат меѓу себе“.

Економски неволји

Затворањето на границата со Украина, во комбинација со одлуката на Молдавија за оданочување на стоките увезени во сепаратистичкиот регион, нагло ги зголемија цените на основните производи, рече Афиногенова, чии родители и роднини живеат во Придњестровје.

Според Дирун, војната ја потресе економијата на регионот, „но го принуди и раководството на Придњестровје да заземе повоздржана позиција“ и „да не ги покажува своите проруски ставови“.

Војната во соседна Украина, исто така, ја направи областа „уште поплодна почва за кампањи за дезинформации“, рече Анастасија Поциумбан, истражувач во Центарот за ред и управување при Германскиот совет за надворешни односи.

Друг предизвик „беше поврзан со снабдувањето со електрична енергија“, додава Поциумбан.

Молдавија порано беше една од европските нации најзависни од руската енергија. До 2023 година, таа стана независна од рускиот гас, но сепак се потпира на електрична енергија од отцепениот регион Придњестровје.

Поциумбан тврди дека „претходната целосна зависност на Молдавија од рускиот гас и електрична енергија од Придњестровје била искористена како ранливост за руската уцена“.

На другиот брег на реката Дњестар, во Молдавија, „оваа војна [исто така] го поларизираше населението уште повеќе“, рече Фленчеа.

Меѓутоа, „ако има нешто заедничко за сите Молдавци, тоа е дека речиси сите не сакаме војна“, додаде тој.

Молдавија официјално доби статус на кандидат за Европската унија во јуни 2022 година, процес во кој блокот продолжува да верува.

„Европската иднина на Молдавија не може да биде заложник на конфликти“, изјави портпаролот на ЕУ Петер Стано за Ал Џезира.