„Македониум“- симбол на вечната стремеж на македонскиот народ за слобода и самостојна држава

Денес Македонија го празнува денот на Илинденското Востание, кое било кренато на 2 август 1903 година против Османлиското ропство. Ова е третото востание по Разловечкото и Кресненското кое оставило длабока трага во македонската борба за сопствена современа држава.

Илинденското востание, како значаен историски и културен настан, има инспирирано многу дизајни од кои најзначаен симбол на македонскиот непокор и борбата за слобода е „Македониумот“ во Крушево.

Комплексот во кој е сместен „Македониумот“ содржи неколку скулптурални и меморијални елементи. Пред главниот споменик има широк амфитеатар дезајниран од Петар Мазев со шарен релјефен ѕид.

На врвот на ридот е „Македониумот“ – 25-метарска бетонска купола на која се додадени многу тубуларни испусти (како затапени шилци). На четири од нив има масивни витражи кои ги дизајнирал прилепскиот уметник Борко Лазески. Споменикот е архитектонско-уметничко ремек дело  на Јордан Грабулоски и Искра Грабулоска, кое ја означува  непокорноста, борбата и вечната стремеж на македонскиот народ за слобода и самостојна држава. Во 1990 година во внатрешноста е поставен и меморијалниот гроб на Никола Карев, каде се положени неговите останки.

Споменикот бил откриен на 2 август 1974 година на денот на триесетгодишнината на заседанието на АСНОМ и 71 годишнина од Илинденското Востание.

Македониумот е боздоганот на Крале Марко, дизајниран како футуристичка купола со четири крилја, која симболизира вечност и бесконечност. Футуристичката форма сугерира постојан напредок и стремеж кон слобода и светла иднина.

Во внатрешноста на споменикот се истакнуваат импресивните витражи изработени од македонскиот уметник Борко Лазески. Според некои извори, тие ги претставуваат четирите годишни времиња. Кога светлината блеска низ овие витражи, дожд од блескава светлина во низа форми и бои ;паѓа“ врз гледачот, создавајќи фасцинантно и рефлектирачко сетилно искуство кое е особено изразено во чистиот бел ѕид на Македониум.

Во меѓувреме, над витражните прозорци на врвот на таванот се наоѓаат уште четири помали „прозорци“ за кои се вели дека ги претставуваат четирите доба на Македонија: античко време, турско владеење, времето на конфликтот и конечната независна држава. На подот, под центарот на куполата, има подигната пластична платформа која треба да симболизира „вечен пламен“, кој може да биде запален со вметнати светла за да личи на македонското знаме.

Последниот симболичен скулпторски елемент е серијата од осум ѕидни релјефи во внатрешноста на главната сала на структурата Македониум. Скулптурите се сместени во комплети по две на ѕидовите од двете страни на четирите големи долни прозорски нишки.

Начинот на кој се врамени овие релјефи е на таков начин што речиси се чини дека органски излегуваат од самиот ѕид. Овие релјефи беа создадени од Јордан Грабул и беа наменети да бидат апстрактен приказ на борбата на Македонија, почнувајќи од Илинденското востание па се до југословенската ера, при што секој релјеф симболично и последователно поврзува една фаза од таа борба.

„Македониумот“ има уникатен футуристички и апстрактен дизајн, што го прави еден од најпознатите споменици во Македонија. Неговата невообичаена форма и архитектонски стил го истакнуваат како уметничко дело и архитектонски иновациски подвиг. Се смета дека „Македониум“ е пореволуционерен и ориентиран кон иднината од кој било друг спменик во поранешна Југославија

Споменикот е изграден на ридот Гумење, со панорамски поглед на градот Крушево. Локацијата е симболична, бидејќи Крушево е место каде што се одржа Илинденското востание и каде што беше прогласена Крушевската Република.

„Македониумот“ е изграден од бетон, со глатки и заоблени линии кои ја нагласуваат модернистичката естетика. Чистите линии и употребата на бетон ги одразуваат стабилноста и издржливоста на македонскиот народ.

“Македониумот” е повеќе од само споменик; тој е архитектонски и уметнички израз на македонската историја, култура и борба за слобода. Неговиот дизајн и симболика го прават значајно место за сеќавање и инспирација, претставувајќи го духот на Илинден низ призмата на дизајнот и архитектурата.

Дизајнот поврзан со Илинден не само што ги рефлектира историските настани и националната гордост, туку и ја нагласува важноста на културното наследство и неговото зачувување. Преку различни дизајнерски дисциплини, Илинден останува жив и релевантен, пренесувајќи го неговото значење на новите генерации.

„Македониумот,” е споменик и меморијален комплекс, со длабоко симболично значење и уникатен архитектонски дизајн. Овој споменик го претставува борбениот дух и стремежот на македонскиот народ за слобода и независност.