Тони Блер: Во мировна мисија во Газа?
Велика Британија и Палестинците ги поврзува посебно минато, дури и пред Тони Блер. Во 1922 година, Лондон го доби мандатот од Лигата на народите да ја администрира Палестина. Уште претходно, со „Балфуровата декларација“ Британците ветија дека таму ќе воспостават „татковина“ за Евреите од целиот свет. Како резултат на тоа, се зголеми еврејската имиграција во Палестина – а со тоа и тензиите меѓу еврејското и арапското население.
Кога Британците повеќе не можеа да го контролираат конфликтот, во 1947 година им го вратија својот мандат на Обединетите нации. ОН потоа предложија план за поделба на еврејска и арапска држава. Меѓутоа, арапското население се чувствуваше масивно обесправено – и така, во 1948 година, беше основана само еврејската држава: Израел. Останатото е историја.
Критика за водечката улога на Блер
Сето ова се случи долго пред времето на Тони Блер. Но сепак, поранешниот британски премиер, роден во 1953 година, повторно би можел да преземе еден вид административен мандат во регионот – барем ако Доналд Трамп го постигне она што го сака. Претходно оваа недела, американскиот претседател презентираше план од 20 точки насочен кон прекин на војната во Појасот Газа, која беснее веќе две години.
Палестинци во бегство од градот Газа во шатори покрај морскиот брег, 2025 година Палестинци во бегство од градот Газа во шатори покрај морскиот брег, 2025 година
По разоружувањето на терористичката милиција Хамас, Газа треба да биде обновена и, во текот на овој преоден период, да биде водена од влада на технократи – контролирана и следена од меѓународно тело, „Одбор за мир“. Трамп сака самиот да го предводи ова тело, но Блер би можел да игра истакната улога во тоа – намера што привлекува значителни критики, не само во регионот.
На пример, палестинскиот политичар и активист за граѓански права Мустафа Баргути на Си-Ен-Ен изјави дека би било „подобро ако остане во својата земја и им дозволи на Палестинците сами да управуваат, (…) отколку да нè подложат на обновена колонијална власт“. Специјалниот известувач на ОН за палестинските територии, Франческа Албанезе, беше уште поексплицитна. „Тони Блер? Не!“, напиша таа на X: „Рацете подалеку од Палестина!“, додаде таа: „Дали можеби треба да се сретнеме во Хаг?“
Контроверзната улога на Блер во војната во Ирак…
Албанезе алудира на најтемната точка во биографијата на Тони Блер, која продолжува да го обликува имиџот на 72-годишникот на Блискиот Исток: неговата улога во војната во Ирак во 2003 година. Претходно, Блер беше многу успешен и популарен британски политичар. Првпат избран во 1997 година, тој стана најдолгогодишниот премиер на Лабуристите во историјата на земјата.
Договорот од Велики петок, кој тој исто така го преговараше, беше одлучувачка пресвртница во долго заглавениот конфликт во Северна Ирска. Но, по нападите од 11 септември 2001 година во Њујорк, тој речиси безусловно ја поддржа „Војната против теророт“ предводена од тогашниот американски претседател Буш. Ова му донесе жестоки критики, а опозицијата дури го нарече и „пудлицата на Буш“.
Двајца мажи во темни костуми пред вратата на која стои бројот 10 – Тони Блер со американскиот претседател Џорџ БушДвајца мажи во темни костуми пред вратата на која стои бројот 10 – Тони Блер со американскиот претседател Џорџ Буш
Две години подоцна, тој и Буш ја започнаа војната во Ирак, тврдејќи дека Садам Хусеин наводно поседува оружје за масовно уништување и дека мора да биде запрен – тврдење кое подоцна беше побиено.
Извештајот на Комисијата Чилкот за улогата на Велика Британија во војната во Ирак 13 години подоцна донесе речиси разорна пресуда: разузнавачките извештаи за наводното оружје за масовно уништување на Садам требало да бидат доведени во прашање, а војната не требало ни да се води. Блер ги испратил војниците во Ирак лошо подготвени и немал план за времето потоа.
Блер постојано мораше да се брани од обвинувањата на неговите противници дека е „воен злосторник“. Извештајот Чилкот не оди толку далеку. Сепак, обвинувањата на Истражната комисија силно го товарат политичарот од Лабуристичката партија.
…и како специјален пратеник за Блискиот Исток
Меѓутоа, Тони Блер остана политички активен во регионот. Само еден ден по оставката од функцијата британски премиер во 2007 година, Блер беше назначен за специјален пратеник на Блискоисточниот квартет.
Квартетот го сочинуваа САД, Русија, ЕУ и Обединетите нации и беше задолжен да посредува во конфликтот меѓу Израелците и Палестинците. Но, и тука, Блер сè повеќе беше критикуван, делумно затоа што тој, исто така, следеше бројни приватни бизнис интереси на Блискиот Исток. Блер ја имаше функцијата осум години, но не постигна значаен напредок.
Палестинците го обвинија дека сè повеќе се залага на страната на Израел. „Драго ни е што си заминува. Требаше да си замине одамна“, рече тогашниот палестински преговарач Мохамед Штаје, коментирајќи ја оставката на Блер во 2015 година. „Тој не направи ништо за палестинската кауза, туку беше искористен од Израел за да ги оправда своите политики за окупација и населување“, обвини Штаје.
Тинк-тенкот на Блер и неговата сомнителна улога
Тони Блер остана активен како бизнисмен, основајќи го „Институтот за политички промени Тони Блер“ (TBI) во 2016 година. Во минатото, тој советуваше автократи како што се претседателот на Руанда Пол Кагаме и крунскиот принц на Саудиска Арабија, Мохамед бин Салман.
Заедно со израелски бизнисмени, се вели дека персоналот на ТБИ бил вклучен во развојот на план за повоена реконструкција на Газа, тврдење што самиот институт го негира. Овој план вклучувал и „Трамп Ривиера“ и индустриски парк што ќе го носи името на Илон Маск. Во февруари 2025 година, Доналд Трамп објави видео генерирано од вештачка интелигенција кое ја илустрира оваа визија – предизвикувајќи значителен бес.
Ваквите размисли веројатно нема да играат голема улога за Тони Блер ако тој навистина ја преземе својата нова позиција. Во своја изјава, тој едноставно рече дека „смелиот и интелигентен“ план на Трамп нуди „најдобра шанса“ за завршување на војната во Појасот Газа. Тони Блер сè уште не коментирал дали навистина ќе игра улога во тоа. (Dw)
