Каде се илјадниците исчезнати Сиријци?
Само неколку демонстранти се собраа во Дума, предградие на Дамаск. Ги нема ни стотина затоа што стравот уште владее. Самите тешко можат да поверуваат дека можат да протестираат во Сирија без веднаш да бидат собрани од слугите на режимот. Во рацете држат или фотографии од луѓе за кои не се знае каде се или знамиња на новата Сирија. „Тука сме и ја зборуваме вистината. Звучи лудо: можеме дури и да протестираме овде во Сирија“, ни вели Селин Касем.
Многумина од собраните всушност живееле во странство, но се вратиле по падот на режимот на Асад. Јасин ал Хаџ Салех дошол од Берлин. Седокос маж држи голема фотографија од неговата сопруга Самира Халил. Некогаш била позната личност бидејќи работела во невладината организација Центар за документирање на прекршоци. Но, тоа беше опасна работа во Сирија: во декември 2013 година, таа била одведена токму од таму, во Дума, заедно со уште тројца вработени во Центарот.
На сите демонстранти, а особено на Салех им требаше многу храброст вака да излезат на улица. Затоа што неговата сопруга не ја одведе полицијата на Асад, туку исламистичката бунтовничка група Џаиш ал Ислам, која практично владееше со Дума од 2012 до 2018 година. Ниту Салех ниту другите демонстранти не знаат какви се врските на таа милиција со сегашната власт во Сирија.
Има ли разлика помеѓу кривично дело и кривично дело?
Официјално, неговата сопруга и нејзините колеги се само четворица од можеби над 100.000 Сиријци кои се прогласени за „исчезнати“. За Салех, тоа не е одговорот што сака да го слушне: за него, неговата сопруга е сè уште жива – дури иако и тој самиот е свесен колкави се шансите повеќе од една деценија по нејзиното земање. „На сите нив не само што им беше ускратено правото на живот, туку и правото на смрт. И на сите нас ни беше ускратено правото на тага. Сето тоа го прави ова злосторство толку нехумано“, вели сопругот на исчезнатата жена.
Многу во денешна Сирија не е јасно, но тоа е и можност за правда која не треба да се пропушти. Касем додава: „Потребен ни е механизам со кој народот на Сирија ќе ја дознае вистината и со кој ќе се постигне правда. Граѓанското општество мора да учествува во тој процес. После сите овие години, најмалку што можеме да побараме е да откриеме што навистина се случи“.
„Немаше ништо таму“
Новата влада во Сирија најави дека ќе ги истражи злосторствата на режимот на Асад и ќе ги казни сторителите на убиства и тортура. Но, во оваа војна, многумина извршија злосторства, вклучително и исламистичката милиција која конечно го протера режимот на Асад или нејзините сојузници, како што барем некое време беше Џаиш ал-Ислам. За ова досега не стана збор. Затоа многу од семејствата на исчезнатите стравуваат дека овие злосторства ќе бидат прикриени.
Некои од овие демонстранти продолжија кон урнатините, за кои се знае дека биле затвор на милицијата Џаиш ал Ислам. Од бетонската катна зграда е останат само костур откако зградата беше бомбардирана од воздухопловните сили на Асад уште во 2018 година. Но и пред таа руина има оклопно возило и до него млад човек со долга брада.
Штом ги виде демонстрантите веднаш почна да наредува: „Нема фотографирање, инаку ќе мора да се занимаваат со мене“. Не, никаков затвор не постоел овде никогаш, вели тој. Но, кога го извадил мобилниот телефон и почнал да кажува некому што се случува, на сите демонстранти им станало непријатно. Затоа што Џаиш ал Ислам се уште е закон тука во Дума.
Автор: Мориц Берент, АРД
