Азербејџанско сценарио

Нагорно Карабах. Тоа чистење го нарече акција. И особено ја пофали подготвеноста на тамошните власти да им овозможат на Ерменците кои сакаат да останат и да го отворат патот за оние кои сакаат да заминат. Вака изгледа етничкото чистење во толкувањето на Јеремиќ. Додик упати и топли честитки за етничкото чистење на Ерменците до Азербејџанците. Јеремиќ и Додик на иста задача. Само, Јеремиќ (лажно) се претставува како опозиционер во Србија, додека Додик цврсто се потпира на локалниот режим.

Од друга страна, и Додик и Јеремиќ се – да речеме вака, едноставно, без непотребни огради – руски народ на Балканот. Значи, агенти на истата Русија која наводно се грижела за безбедноста на Ерменија и ги држела своите таканаречени мировни сили околу Нагорно Карабах во обид да го одбрани Азербејџан од евентуален напад. Заврши со преминување на десетици илјади Ерменци од Нагорно-Карабах во Ерменија, а се очекува и останатите, односно повеќе од сто илјади луѓе, наскоро засекогаш да заминат во соседната земја. Затоа по дефиниција е етничко чистење. Јеремиќ би рекол дека одат по своја волја. Нека ги погледне сликите.

Тие слики, кој сака да ги види, се слични на сликите од 1995 година, кога Србите „по своја волја“ во колони ја напуштија Хрватска. Јеремиќ и Додик сега, со неколку децении доцнење, можеа да им честитаат на хрватските власти за акцијата што успешно ја спроведоа, но тоа не го прават. Не е исто кога Србите заминуваат некаде „по своја волја“, а некои Ерменци заминуваат од таму. (Или, ако зборуваме за преседани, кога Русите крадат туѓа земја, и кога тоа го прави некој друг.)

Кога Јеремиќ и Додик му честитаат на Азербејџан, дали тие се потсмеваат на Русите? И кога ги повикуваат Србите да му свртат грб на западот и да се свртат кон Русите и да ги прегрнат како спасители, се потсмеваат со Србите? Или тие двајцата се само принципиелни, како што објаснува Вучиќ дека треба да се биде (брутално) принципиелен – па му честитаат на Азербејџан што го вратил суверенитетот на целата територија (дури и по цена да протера цела етничка заедница), додека го посакуваат истото. за Србија – да го „врати“ суверенитетот на територијата на Косово (секако без Албанци во него). Азербејџан го живее српскиот „патриотски“ сон на Додик и Јеремиќ.

Се разбира, на Додик и Јеремиќ не им паѓа на памет дека Косово би можело да го имитира Азербејџан во обидот да го врати суверенитетот над својата територија на север. Дел од тоа го гледаме деновиве, за што косовските власти добија добра причина со смртоносната акција на вооружените Срби. Без никаква смисла се обидоа да постават граница на локален мост на влезот во едно село. Сето тоа заврши со сериозно крвопролевање и изгубени животи. Се разбира, треба да се жали за секој изгубен живот, но на едната страна сепак беа напаѓачи кои пукаа да убијат – полицаец.

Сите го знаат тоа, да пукаш во полицаец е симболично исто како да пукаш во државата. Реакцијата на косовските власти беше разбирлива и очекувана, за сите освен за властите во Белград. Можеби акцијата на мостот требаше да биде почеток на некакво азербејџанско сценарио на Косово, што на крајот може да се покаже дека е така, но со изменети улоги на „суверенисти“ и прочистени „други“, отколку што беше предвидено во оригинален патриотски српски сон. Дали тогаш Јеремиќ и Додик ќе му честитаат на Курти за успешната „акција“? Едноставна скица би им помогнала на Јеремиќ и Додик да разберат кому му честитале кога му честитале на Азербејџан.

Зад Азербејџан стои Турција, а зад Турција секако е омразениот НАТО, со префикс „архи-“ вечниот српски непријател. Со честитањето на Азербејџан, Јеремиќ и Додик всушност им честитаат на Турците и на НАТО. Како со овие факти завршува нивната принципиелност? Практично целиот свет молчи за протерувањето на Ерменците. Исто како што беше кога Србите „доброволно“ ја напуштија Хрватска (што велат Јеремиќ и Додик, дали беше така?) Па не можеше ли елементарната емпатија, макар патриотска, макар и слепо националистичка, да ја спречи раката што им ја пишуваше честитката на двајцата?

Но, тоа е случај со српските патриотски соништа: и покрај логиката, и покрај очигледните аналогии, локалните патриоти го гледаат само она што сакаат да го видат (тој тесен, досаден поглед на српската гледна точка) и им испраќаат честитки на другите како да им испраќаат за себе за тоа што би сакале да го направат, но не го направиле. Толку е очигледно дека мора да се направи аналогија меѓу Нагорно-Карабах и северно Косово, меѓу Ерменците од Нагорно-Карабах и Србите од северно Косово, и двајцата под „заштита“ на Русија. И сосема е извесно, доколку се продолжи со сценариото што во неделата на 24 септември беше пуштено во употреба на Косово, дека и Србите ќе завршат како Ерменците.

Со своите честитки Јеремиќ и Додик и сите останати кои мислат како нив двајца, покажуваат дека всушност сакаат таков исход за северот на Косово. А од несреќата на Ерменците можеше да се заклучи само едно: веднаш прифатете го договорот со Косово (вклучувајќи практично, ако не и формално признавање) и со тоа да ги заштитите Србите на север, на југ… каде било на Косово.

Дејан Илиќ (1965, Земун), уредник на издавачката куќа „ФАБРИКА КНЈИГА“ и на списанието „РЕЧ“. Дипломирал на Филолошкиот факултет во Белград, магистрирал на Програмата за студии за родови и култура на Централноевропскиот универзитет во Будимпешта, а докторирал на Катедрата за родови студии на истиот универзитет. Има објавено збирки есеи „Осум и пол погледи од разбирањето“ (2008), „Преодната правда и толкувањето на литературата: српски пример“ (2011), „Училиште за „петоделни“ приказни: предлози за поинаква наставна програма „ (2016), „Две лица“ на патриотизмот“ (2016), „Фантастична школа“ (2020) и „Србија во континуитет“ (2020 година).

превод: Фронтлајн