Наједноставниот и најтешкиот совет: Што да правиме кога родителите умираат?

 Вашите деца не се ваши деца. Тие се синови и ќерки на копнежот кон животот. Тие настануваат низ вас, но не од вас – напишал Калил Џибран.

Сите ние – оваа неизмерно сложена севкупност на телесност и себство, овој пoдвижен треперлив универзум со милион идеи и страсти и мали начини на постоење во светот – сме започнале како искра во нечие туѓо око, збир на хемиски реакции кои станале молекули кои станале клетки во туѓо тело, пред да се претворат во нас.

Толку многу димензии на нашата личност, толку многу од нештата што ги земаме здраво за готово за да го разбереме светот, биле одглумени од некој друг, некој кој ја зазема онаа чудна и запрепастувачка позиција на арбитер помеѓу постоењето и непостоењето на конкретниот ти. Поради тоа дoполнително вознемирувачко искуство за тоа што се случува кога тој арбитар ќе го премине прагот на сопственото постоење е она на кое Мери Гејтскил се осврнува во нејзиниот внимателен и нежен текст објавен во „Прифати го мојот совет: Писма до следната генерација кои знаат понешто“ — чудесна антологија од 2002 година на уметникот и писател Џејмс Л. Хармон, инспирирана од еден од неговите сопствени духовни родители: Рилке и неговите безвременски Писма до младиот поет.

Гејтскил пишува:

„Мојот совет овде е многу конкретен и практичен. Тоа е совет што би сакал некој да ми го дадеше толку директно како што ќе го дадам сега: Кога твоите родители умираат, треба да одиш и да бидеш со нив. Треба да поминете колку што можете повеќе време. Ова може да изгледа очигледно, но ќе се изненадите колку може да биде тешко. Поедноставно е ако имате добар однос со родителот или, дури и ако немате, ако сте доволно возрасни за досега да сте изгубиле пријател или сериозно да сте размислувале за сопствената смрт. И покрај тоа, сепак е потешко отколку што мислите“.

Гејстскил тука додава нежно предупредување дека постојат луѓе „на кои оваа општа директива не се однесува“ и нејзиниот совет не е замислен како укор за тие луѓе,

Подолу им се обраќа на оние од нас израснати со тешки родители кои, на еден или друг начин, не успеале во најдлабоката задача на родителството – безусловната љубов:

„Ако сте човек кој имал лоши односи со родителoт, тоа станува кошмар од лутина, збунетост и вина. Дури и ако ги мразите, можеби сè уште не сакате да верувате дека тоа се случува… Дури и ако вашите родители биле насилни, физички или емоционално, тие се дел од вас на начин што ја надминува личноста или дури и карактерот. Можеби „ја надминува“ не е вистинскиот израз. Тие се дел од вас на начин кој го надминува секојдневното јас. Тие ви пренеле една есенција. Оваа есенција можеби не е препознатлива; можеби ја претвориле сировата материја во нешто толку различно од она што од неа подоцна сте направиле вие шти се чини дека немате ништо слично. Тоа што ви ја дале таа суштина можеби не е нивна доблест – можеби дури и не избрале да го сторат тоа. (Можеби не е ниту биолошко; сè што пишувам овде, би го кажала и за посвоителите, како и за биолошките родители)“

Да се биде покрај родител што умира, забележува Гејтскил, е начин да се испочитува фактот – толку основен, но толку неразбирлив факт – дека наскоро ќе ги нема, а со нив заминува и вашето искуство да бидете нивно дете на начинот на кој сте знаеле, фундаментален начин на кој се познавате себеси. Во срцето на ова двојно препознавање е „тврдата вистина дека не знаеме ништо за тоа кои сме или која е смислата на нашите животи“. Таа пишува:

Ништо не го прави ова појасно од тоа да се биде во присуство на личност која умира. Смртта прави човечките суштества да изгледаат како многу мали, а толку густо спакувани садови, што можеме да бидеме свесни само за дел од она што е во нас од момент во момент. Да се биде во присуство на смртта може да ве скрши, да ги разоткрие чувствата кои се подлабоки и помоќни од сè што сте мислеле дека знаете. Ако сте имале нежен, јасен однос со вашиот родител, ова искуство веројатно нема да биде толку очајно. Всушност, може да има моменти на чиста нежност, дури и возвишеност. Но, можеби сепак ќе треба да гледате како вашиот родител се крши, ментално и физички, како се распаѓа кон нешто што повеќе не можете да го препознаете. На некој начин ова е страшно – многу луѓе сметаат дека е апсолутно така. Сепак, има и друга страна: Сведочејќи го ова кршење, ние го гледаме делот од нашите родители што им бега на зборовите, она за кое ништо не знаеме и кое човекот е премал за да го вообличи.

Затоа што секое емоционално искуство низ кое поминуваме кога се соочуваме со друг е секогаш емотивно искуство што го имаме во себе – особено ако тој друг го создал ова „себе“ – соочувањето со оваа непознатлива особина е соочување со границите на сопственото самоспознание. Гејтскил пишува:

„Разјаснувањето на нашите чувства е исто така тешко бидејќи има толку многу емоции, што е тешко да се каже која е вистинска. Дел од вас можеби ќе сака да замине веднаш; дел од вас можеби ќе сака да остане засекогаш. Затоа ве советував да останете „колку што можете подолго“. Што тоа значи се разликува кај секој човек, а зависи и од потребите на родителот итн. Еден ден може да биде доволен, или може да потрае цел месец. Ако се работи за продолжена ситуација, можеби е добро да заминете неколку дена и да се вратите. Тие одлуки се толку лични што се надвор од опсегот на мојот совет, но мојот совет останува да обрнете големо внимание на себе. Ако чувствувате, „по ѓаволите, морам да се повлечам“, не грижете се, има простор за тоа. Можеби всушност треба да заминете. Но, пред да го направите тоа, бидете сигурни дека гласот кој ви шепоти да се повлечете не надвикува еден друг, повистинит. Кога твоите родители ќе умрат, никогаш повеќе нема да ги видиш. Можеби мислите дека го знаете тоа, но додека не се случи, всушност не го сфаќате во потполност“.

Во ваков сентимент на површна контрадикторност, но всушност во склад со подлабокото значење на она што уметницата Луис Буржуа го напишала во нејзиниот дневник во „ Родени сме сами. Умираме сами. Вредноста на просторот помеѓу е во довербата и љубовта“, Гејтскил заклучува:

Велат дека доаѓате на светот сами и дека и си заминувате сами. Но, не сте родени сами; мајка ви била тука, можеби и татко ви. Нивното присуство можеби било полно љубов, можеби е изгубено со деменцијата, можеби и двете. Но, тие биле со вас. Кога умираат, запомнете го тоа. И бидете со нив.

извор: Marginalian
превод: Лени Фрчкоска