“За да осознаеш и почувствуваш однатре. За да умееш да ги поздравиш соседите по нивно” – седум години без Горан Стефановски

На 27 ноември во 2018 година, во Англија, во местото Кентбери, по кратко боледување, на 66-годишна возраст почина познатиот македонски драмски писател Горан Стефановски.

Тој живееше во Велика Британија, во близина на Лондон.

Горан Стефановски е роден во Битола, 27 април 1952 и е еден од најплодните драмски писатели од современата македонска книжевност. Завршил Филолошки факултет во Скопје, англиски јазик и книжевност. Студирал драматургија на театарската академија на Универзитетот во Белград каде што и магистрирал на тема „Сценските напатствија како основа на драматургијата на Семјуел Бекет“. Работел во драмската редакција на Телевизија Скопје, а потоа како асистент на скопскиот Филолошки факултет.

Од 1986 година бил професор по драматургија на Факултетот за драмска уметност во Скопје. Член на Друштвото на писатели на Македонија од 1979 година. Член на Македонскиот ПЕН-центар.

Со појавата на Стефановски современата македонска драма доживува голем успех, особено со неговите драми „Јане Задрогаз“, „ Диво месо “, „Лет во место“, „Хај-фај“, „Дупло дно“, „Тетовирани души“, „Демонот од Дебар маало“.

Стефановски е автор на телевизиските драми „Клинч“, „Сослушувањето на железничарот“ и на ТВ сериите „Тумба, тумба дивина“, „Бушавата азбука“.

Добитник е на наградите „Стале Попов“, „11 Октомври“, „Стериина награда“, „Војдан Чернодрински“.

Горан Стефановски беше и дописен член на МАНУ

 

Писмо до внуката – Горан Стефановски

 

Драга Калина

 

Внуко моја,

 

Ти пишувам писмо во првите часови по твоето раѓање, пред Коледе, во очи на Новата година, во дните на зимската краткодневица, најкратките денови во годината, кога сонцето запира зачудено, речиси паднато во бездна, пред одеднаш чудесно пак да реши да крене глава и да тргне угоре, како обновено божество на светлоста.

 

Со радост во срцето те поздравувам и брзам да ти кажам дека светот одново се раѓа со секое новородено детенце!

 

Сиот свет сега ти припаѓа тебе

 

и сè во него е твое!

 

Твои се земјата и луѓето и животните и

 

билките,

 

И морето и рибите

 

И небото и птиците

 

Твои се сонцето и ѕвездите

 

И твоја е месечината

 

Сѐ е твое!

 

Твои се четирите страни на светот

 

И исток и запад

 

и север и северозапад

 

А посебно југ

 

И немој да имаш тага за југ, туку ти самата биди југ,

 

И носи го во себе кај и да си,

 

Твои се и Охрид и Струга

 

Лондон и Цариград

 

И Мачу Пикчу и Кинескиот ѕид

 

И градот на Вардар

 

Твое е Дебар Маало

 

Твои се и Канео и Нерези и Матка

 

И иконите и ангелот од Курбиново

 

Твои се Битлси и Стоунси и Ерик Сати

 

и свитите на Бах за виолончело

 

Твои се оперите на Моцарт

 

Сѐ е твое!

 

И строгата и проста македонска песна

 

На твоите предци знајни и незнајни

 

Везот дебарски на Атлана и каменот ѕидарски на Стрезо

 

И тие сега се твои

 

И претставите што ги режираше прадедо ти Мирко

 

И улогите во кои играше прабаба ти Нада

 

Твоја е магијата на чичко ти Влатко, ем електрична, ем акустична

 

Сѐ е твое!

 

Сѐ ти е дадено на располагање

 

Твои се моите драми

 

За да ми кажеш еден ден па дедо, проблемите за кои си пишувал веќе се решени, со рака однесени,

 

македонските прашања се станати македонски

 

одговори со извичници, светот сега е чудесен!

 

Твоја е глаголицата на Кирил и Методиј

 

И кирилицата на Климент и Наум

 

Твој е македонскиот јазик

 

И Блаже Конески

 

И сета македонска книжевност

 

И бушавата азбука

Твои се и сите други јазици

И англискиот на Шекспир и албанскиот на Фрашери и

српскиот на Нушиќ и грчкиот на Омир и

бугарскиот на Вазов

За да осознаеш и почувствуваш однатре

За да умееш да ги поздравиш соседите по нивно,

како што е ред

Твои се Тарковски и Фелини и Рубљов и Амаркорд

И Чехов и Бекет

Твој е ептен Марко Цепенко

Твои се Силјан Штркот и сите триста самовили

Твое е да ме прашаш еден ден а зошто ви требале Ај-пад и Ај-под и Ај-Фон и Ај-Мак

покрај толку телепатија?

 

И зошто толку ве мачела

квадратурата на кругот,

Па решението го учевме во прво одделение!

Твои се рецептите за раванија и чомлек

И пастрмка со магданос

И посно гравче со нане

И дробена сува пиперка во расолница

И патлиџанот јабучар и крушките стегалки

Сѐ е твое

и ваше

На целата твоја генерација

Сѐ ти е на дофат

Сите придобивки

На демократијата

И човековите права

Сите широчини и височини и длабочини

И Непал и Катманду и Ацтеките

и Маите кои те пратиле да објавиш

дека ова не бил крајот на стариот свет

туку почеток на новиот

Твоја е добрата мисла

И сите добрини

кои ти личат и доликуваат

И да не куртулиш од нив

Твој е пламенот на мајка ти Пламена

И гордоста на татко ти Игор

И патешествието на баба ти Патриша

И јасновидноста на тетка ти Јана

Твои се сите мои плочи, синглови и лонгплејки

на винил касети и ЦД и ДВД

 

Сите мои книги сега се твои

сѐ што сум збирал со страв дека некој ќе ми го земе

Ти ќе патуваш без шубе дека ќе ти побегне возот

Ќе живееш со насмевка, во еден друг свет

без раскол и делби

без братоубиства

свет радосен, раскошен, возвишен

 

Ќе се сетиш на сите што поминале пред тебе

 

ќе ги видиш нивните лица ќе ги чуеш

 

нивните гласови,

ќе знаеш дека нивните маки довеле до твојата радост,

И ќе ги спомнеш по добро и ќе ги благословиш

Па ќе им расправаш на твоите внуки и внуци

за македонските работи, за шчо напраифме,

а што расипавме кога го губевме умот,

Па ќе нè подучиш што да напрајме за однапред

 

ако некој каже, овде има провалија

 

Ти кажи му, онде има мост!

 

Ако се најдеш пред гори високи

 

Ти стори се сокол пиле, прелетај ги!

Ако се најдеш пред реки длабоки

Ти стори се риба мрена, препливај ги!

Каљо Калино, момиче

Виши Каљо, црни очи

Извиши ги, на високо

На високо, на широко

Твој е сиот свет!

Да имаш срце

Срце-на срца срцата

цел свет да збере па да је за тија гради малечко

Манданата те имал и тебе во предвид, секако,

во оној благослов, во снегот, на Пирин Планина

Бреј луѓе, дете ни се роди во четава.

Ај да ми бидеш здраво и живо детуле, да пораснеш големо, на лице бело и црвено тетовско јаболко, на снага вита ела Пиринска, грлото бисер да ти рони, гласот да ти биде

како славејче.

И кога еден ден ќе гледаш во синото небо и ќе слушаш славеј,

спомни си за нас.

Спомни ја четата во која си се родило.

Таа чета се бори за твојата слобода

Моето име сега е твое!

Мојата куќа е твоја куќа, мојата крв си сега ти

Ќе те чувам и да се чуваш

и да се сочуваш и да нѐ дочуваш!

Се клањам пред тебе

 

Внуко моја

И пред неслутените величини

на животот кој ти претстои