ГАЛЕРИЈА: Занемарената улога на обоените жени на ренесансните слики

На слика од Тицијан направена кoн средината на 16-тиот век прикажани се Дајана и Актеон (1556-59), фантастичен грчко-римски мит сместен во амбиент на живописно цвеќе и драматична конфигурација.

На делото е прикажана Дијана, божицата на ловот, додека се капе, а Актеон по грешка во тој момент наидува на неа. Навредена и скандализирана, Дијана веднаш го претвора во елен за веднаш потоа да биде убиен и изеден од нејзините ловечки кучиња.

За ова исклучително ренесансно ремек-дело, напишано е многу, но сепак, во уметничко-историските анализи една централна личност останува: црната жена која се наведнува да и помогне на Дијана да се облече.

За време на европската ренесанса, идентитетот и акцентот на индивидуалноста биле високо ценети концепти во рамките на визуелната култура. Портретите станале исклучително популарни, како и идејата за уметникот како славна личност. Дури и со овој фокус на индивидуалноста, вниманието што се посветувало на другите култури било недоволно и честопати низ призма на фетишизација. Поточно, доцниот 15-ти век забележува промена на европскиот фокус кон „егзотиката“ на источните и западните брегови на Африка.

Претставувањето на обоените жени во овој период е пример за интересот за странците, за „непознатите“ луѓе од Африка.

Црната жена на сликата на Дијана и Актеон е сместена во крајниот десен агол на рамката. Придружничка на Дијана, таа се наведнува за да ѝ помогне во сокривањето на телото од погледот на Актеон.

Нејзината коса е украсена со сини украси, а на ушите има обетки со црвени камења и злато. Нејзината кожа е темно кафена, во нијанса слична на онаа на дрвјата околу. Нејзиното лице е тркалезно, со широк нос чудно извиткан додека таа во паника се наведнува кон Дијана.

Додека секоја централна женска фигура е осветлена од некаква светлина, кожата на црната жена e недопрена од сјајот. Бојата на кожата често играла значајна улога во фантазијата на Европејците за црнците.

Многу помалку фокусирани на нијансата во релација со расата или дискурсот поврзан со расата, Европејците биле опседнати со „бојата“ како дефинирачка особина на африканската другост.

Постоеле неколку популарни теории за тоа што ја предизвикало затемнетоста на африканската боја на кожата, почнувајќи од климата (Плиниј Постариот), до божествената казна (книгата Постанок), до близина на сонцето (Птоломеј). Поставена против нормата на белината, темната или црната кожа функционирала како видлив маркер на социјална разлика и служела, во рамките на сликарството на Тицијан и пошироко, да го сведе идентитетот на црната жена на идентитет на „Другиот“.

Вообичаено било судиите или аристократите да ги облекуваат своите придружници и слуги, машки и женски, во светли нијанси, како што се бело и розово, за да ја истакнат темнината на нивната кожа кога биле покажувани пред посетителите. Уште во 1590-тите, иста употреба на бои може да се забележи и во Бачеба во нејзината тоалета на Корнелис ван Харлем (1594). Иако најраната документација на Африканците кои пристигнале во Холандија била 1596 година, Ван Харлем ја прикажува придружничката во неприродно црна боја, како силен контраст до кремастата белина на кожата на Бачеба и  нејзината сјајна златно-руса коса.

Позиционирањето на обоените жени во овие слики потсетува на ставовите на на Бел Хукс кон крајот на 90-тите години на црните женски модели во модерните модни списанија. Хукс пишува дека „честопати телата на обоените жени се позиционирани на неприроден, искривен начин…. прикажани во пози во однoс на белата жена до нив,  чие бело женско тело секогаш се чини дека е знак на „природна“ убавина “. На сликата на Тицијан, телото на придружничката е насочено кн Дајана во некаков неприроден агол, за да ја заштити. Таа е исечена од сликата и е компресирана со цел да ја исполни својата улога во акцијата. Таа е социјално периферна и симболично централна.

Визуелниот контраст помеѓу двете жени, рамо до рамо, ја претпоставува црната грдост и белата убавина.

Понатаму,  симболика се пренесува и преку облеката. Додека Дајана и нејзините нимфи не се облечени – а голотијата на Дајана е толку чиста, што Актеон мора да биде казнет со смрт затоа што ја видел без дозвола – придружничката е целосно облечена. Таа е обвиткана во светло-розово и бело платно, кое го покрива поголемиот дел од нејзиното тело. Нејзиното покриено тело може да се смета како воспоставување на нејзината телесност како лишена од сексуалност, или барем таква од типот на чиста сензуалност која им се припишува на Дијана и нејзините нимфи. Таа ниту се гледа во целост, затоа што не се чини суштински важно за нарацијата дека нејзината сексуалност воопшто постои.

Во контекст на западниот уметничко-историски канон на ставањето на гола бела жена, заедно со целосно облечена црна слугинка, може да се забележи во Олимпија на Едуар Мане (1863) и Големата бања во Бурса на Жан-Леон Жером (1885).

Малото внимание што го добија овие ликови – додека нивните голи, бели „надредени“ кои го зафаќаат најголемиот дел од простор – е она што Денис Мурел, во изложбениот каталог „Позата на модерноста“, го објаснува какоа „подлабоко слепило… во историјата на уметноста“. Како неуспех да се препознае како промените во начините на претставување на црната женска фигура биле клучни за развојот на модерната уметност. Изложбата „ Позата на модерноста “ за 2018-1919 година ја испита историјата на обоените ликови во западната модерна уметност.

Во објаснувањето на Мурел за „Пoзата на модерноста“, таа тврди, повикувајќи се на текстот на Т.Џ. Кларк „Избор на Олимпија“, дека прикажувањето на слугинката на Олимпија го претставува доживувањето на позицијата на црнците како позиција на „природна“ сервилност. Таа го деконструира овој наратив, претставувајќи ја црната жена како потврда на возвишената позиција на придружуваната бела жена.

Овие дела служат за да се одржи идејата за несоодветност на црното женско тело да биде голо, да се потврди како грдо и да се отфрли како тема за естетско размислување, и  тогаш и сега. Многу повеќе од визуелно прикажување на митолошка приказна, Дајана и Актеон на Тицијан ја одржува европската ренесансна фантазија за она што било визуелно интересно и општествено прифатено како убаво во тоа време. Делата на Тицијан ја ограничуваат црната женственост во простор на функционална и визуелна послушност кон белата убавина. Слугинката на Дијана служи како квинтесенцијален симбол за ренесансно разбирање на улогата на црните жени во европското општество. Повеќе од симбол на времето, таа го отсликува почетокот на долгата и континуирана историја на црната женственост спротивставена и исфрлана од белата женственост во визуелната култура.

извор: BBC
превод: Лени Фрчкоска