Избори во Северна Македонија: Оствари ли опозицијата недостижна предност пред вториот круг гласање

Би-Би-Си на српски

„Еееј, Македонијо, ти си бисер балкански“, се ореше во средата вечерта во центарот на Скопје, додека поддржувачите на опозициската ВМРО-ДПМНЕ го славеа резултатот од првиот круг од претседателските избори.

Свиреа зурли, се слушаа тапани, заедно со факели, прегратки и селфија.

На другиот крај од градот, во седиштето на владејачката СДСМ, мрачен молк по најслабиот резултат на партијата во последните 20 години.

Гордана Силјановска Давкова, кандидат на конзервативната ВМРО, освои околу 40 отсто од гласовите, а актуелниот претседател на државата, социјалдемократот Стево Пендаровски, двојно помалку – 20 отсто, покажуваат податоците на Државната изборна комисија, врз основа на 99 проценти од преброените ливчиња.

Додека се зголемуваше гужвата и еуфоријата околу неа во изборниот штаб, Силјановска Давкова кратко и со насмевка за Би-Би-Си на српски изјави дека не можела да поверува кога ги видела резултатите.

„Има шанса Македонија да биде поинаква земја, се што се случуваше досега мора да се надмине“, вели таа.

Тоа во пракса е разлика од 175.000 гласови пред нивната средба во вториот круг од претседателските избори на 8 мај.

„Непишано правило во Македонија е луѓето во политичка еуфорија да гласаат за победникот, така што предноста веројатно ќе се зголеми во вториот круг“, изјави за Би-би-си на српски скопски политички аналитичар Милан Стефановски.

„Но, ќе видиме, Во Македонија се е можно“.

Џелал Незири, политички аналитичар од Тетово, град во северозападниот дел на Северна Македонија, додава дека истражувањата укажувале на можноста за победа на кандидатката на ВМРО, но дека бил многу изненаден од разликата.

„Прашањето кој ќе биде претседател на државата е веќе решено во првиот круг“, изјави тој за Би-Би-Си на српски јазик, додавајќи дека ВМРО лесно може да ја формира следната влада.

Заедно со вториот круг од претседателските избори, граѓаните на Северна Македонија на 8 мај ќе гласаат и на парламентарни избори.

Причини за лошите резултати на СДСМ

Пред пет години 70-годишната правничка и професорка на Правниот факултет во Скопје беше поразена во вториот круг од претседателските избори од Пендаровски.

И двајцата тогаш во првиот круг имаа 42 отсто (околу 300.000 гласови), кои таа во вториот круг ги зголеми на 44, а Пендаровски на 52 отсто (435.000 гласови).

По гласањето во средата, ситуацијата е значително поинаква – Пендаровски освои околу 173.000 гласови.

„Причините за тој пад се познати: проблемот со големата корупција на владата, политичкото мешање во судството, каде што политичките функционери не одговараат, како и колапсот на политичкиот систем“, вели Стефановски.

Северна Македонија е 78-ма од 150 земји во светот на листата на перцепција за корупција за 2023 година, објавена од невладината организација Транспаренси Интернешнл.

И Пендаровски и Силјановска Давкова во предизборната кампања ветија силна борба против корупцијата.

„ВМРО имаше подобра и поефикасна политичка кампања од СДСМ“, додава Стефановски.

Незири како една од причините за слабиот резултат на СДСМ, кој е на власт во Северна Македонија од 2016 година ја гледа во „недостигот на добро управување со партиските структури“, како и патот „без брза патека до членство“ кон Европската Унија.

Поради спорот за името на земјата со Грција, Северна Македонија чекаше 17 години за почеток на преговорите со ЕУ, што беше блокирано од Бугарија со вето во 2020 година поради спор околу историјата и јазикот.

„Трето, ЗНАМ на Максим Димитриевски, поранешен висок функционер на СДСМ, стана засолниште за незадоволните партиски гласачи“, смета Незири.

Димитриевски во првиот круг од претседателските избори освои околу девет отсто од гласовите.

„И четврто – зависноста на власта од ДУИ и политичките партии на етничките Албанци принуди значаен дел од гласачите на СДСМ да ја гледаат партијата како вазал на ДУИ.

Демократската унија за интеграција (ДУИ) на Али Ахмети е партија на македонските Албанци, која е на власт 20 години, претходно како партнер на ВМРО, денес на СДСМ.

Ново гласање

За две недели, на 8 мај, гласачите во Северна Македонија повторно ќе имаат можност да ја заокружат политичката опција што им е најблиска.

И тоа на две гласачки ливчиња – на претседателски и парламентарни избори.

„После мај сè ќе биде поинаку, немаме друг избор. Во тоа сум убедена“, вели Силјановска Давкова за Би-Би-Си на српски јазик.

Таа во првото обраќање до медиумите изјави и дека „граѓаните треба да се убедат дека вреди да се излезе на гласање“, иако делови од говорот звучеа како да е веќе завршена претседателската трка.

Таа рече дека ќе соработува со опозицијата и секој ден ќе се труди да докажува дека „не е тука за нејзината политичка кариера, туку поради Македонија“.

„Мислам дека ова е навистина почеток на нова ера“, рече таа.

Пендаровски во првото обраќање рече дека не очекувал вакви резултати, мислејќи пред се дека разликата во однос на Силјановска Давкова ќе биде помала.

Како една од причините за понискиот резултат наведе седум спротивставени кандидати, поради што гласовите биле расцепкани.

„Утре е нов ден, повторно почнуваме со средби со граѓаните, практично почнуваме од нула“, рече актуелниот претседател.

„Ги охрабрувам граѓаните кои не излегоа во првиот круг да учествуваат во вториот круг“.

Останува да видиме кои партии кого ќе поддржат за две недели.

Сепак, Незири смета дека тоа нема да има влијание врз крајниот исход бидејќи, како што наведува, таа моќ на одлучување ја немаат ниту албанските партии.

„Дури и ДУИ да ги мотивира сите нивни гласачи да гласаат за Пендаровски, сепак не можат да го променат исходот од првиот круг на изборите“, вели тој.

Поделба на гласовите меѓу албанските партии

Бујар Османи, македонскиот министер за надворешни работи, како кандидат на коалицијата околу ДУИ, освои 13 отсто од гласовите, а Арбен Таравари, кандидат на албанската опозиција, собрана на листата Влен (Вреди) освои девет отсто.

Листата Влен беше формирана пред овие избори со поддршка на премиерот на Косово Албин Курти и неговата партија Самоопределување, која по изборите во Албанија се вклучи и во гласањето во Северна Македонија.

„ДУИ покажа одредена изборна моќ“, смета Михајловски, додавајќи дека „државниот сектор веројатно пресудил во однос на опозицијата“.

Интересно е и тоа што доколку албанските партии имаа еден кандидат, тој ќе го поминеше вториот круг со вкупно 22 отсто од гласовите, што досега не се случило.

Блерим Река, претседателски кандидат на изборите во 2019 година, освои 10,5 отсто од гласовите, додека Илијаз Халими 4,5 отсто во 2014 година.

Сепак, за ДУИ и за Вреди првиот круг од претседателските избори беше пред сè пробно домерување на силите пред парламентарните избори.

Незири смета дека и двајцата очекувале многу повеќе гласови во првиот круг и дека не ги мотивирале доволно Албанците во Северна Македонија да излезат на избори.

„Овие резултати се разочарувачки за двете опции“, рече тој кратко.

– Треба да се земе предвид и политичката еуфорија кај симпатизерите на ВМРО, кои дополнително ќе се мотивираат за парламентарните избори, поради што без многу мака ќе формираат влада по 8 мај, додава Незири.

Претседателската функција во Северна Македонија е главно церемонијална затоа што лидерот на државата не носи извршни одлуки, но може да предложи судии за врховниот и уставниот суд до парламентот за конечна одлука.

Ги чекаме парламентарните избори кои ќе одредат во кој правец ќе се движи државата, а очекувам и таму да победи ВМРО“, вели Стефановски.

Следната влада, вели тој, треба да биде реформска и да ја води борбата на два фронта, против корупцијата и на патот на Северна Македонија кон ЕУ.

„Македонија мора да се движи кон ЕУ и го нема луксузот да биде во политичка криза“, заклучува тој.