Призма- Скриени ризици за државните отворени податоци

„Транспарентноста не е наш трик, таа е темел на нашето одговорно владеење“, вака владината портпаролка Марија Митева, со фејсбук-статус го дочека најновото рангирање за активна транспарентност, на кое Илинденска бр. 2 имаше скок од седум места во однос на лани.

Рангирањето мери колку самите институции објавуваат информации, без да им се побараат.

Меѓутоа, впечатокот на новинарите, засилен со официјални податоци, покажува дека државата сè почесто одбира да молчи кога директно ќе ѝ се побара отчетност. Тоа го илустрира бројот на неодговорени барања за пристап до информации, кој годинава бележи драматичен раст од 40 отсто.

Во атмосфера на вакво тивко затворање на институциите, Министерството за дигитална трансформација изготви нов и недоречен нацрт-закон за отворени податоци и повторна употреба на податоците од јавниот сектор, кој наместо да овозможи поголема отвореност, огласува аларм за дополнително затворање.

Отворените податоци, според дефиницијата на Министерството за дигитална трансформација, треба да бидат достапни во машински читливи формати, за секој слободно да ги користи и дистрибуира.

Специфично за нив е и што тие се објавуваат онака како што ги направиле институциите, а не обработени. На пример, отворен податок е кога Агенцијата за вработување ги објавува ексел-табелите за невработени по градови, а не кога истата институција ќе прати соопштение со бројки за невработени.

Еден пример, пак, за тоа како се користат се податоците од сајтот за јавни набавки, каде што се објавуваат сите тендери. Иако пребарувањето таму е комплицирано, податоците постојат и во машински формат, па агрегаторот „Тајм.мк“ ги презема и ги поедноставува. За тоа не е потребна никаква дозвола.

Но, новиот нацрт-закон навестува значајна промена: секој што сака да ги користи податоците за „создавање нови информации, содржини, апликации или услуги“, ќе мора да бара дозвола од институцијата што ги поседува.

Институциите, пак, се предвидува да имаат назначено „службено лице за отворени податоци“, кое ќе има рок од 20 дена да одговори.

Предлогот не прецизира кои точно корисници, во кои случаи и за кои отворени податоци ќе треба да бараат дозвола.

Расипан телефон
Нацрт законот има нејасни одредби кои може да создадат дополнителни проблеми
Герман Филков од Центарот за граѓански комуникации вели дека очекувал законот повеќе да ги опфати обврските на институциите да ги објавуваат информациите.

„Во делот на отворените податоци, златниот стандард е јасен, дека секој може слободно и бесплатно да ги употребува, реупотребува и дистрибуира, со наведување на изворот и споделување под истите овие услови.“

Но, наспроти тоа, како што вели Филков, нацрт-законот се обидува да ја регулира токму повторната употреба.

„Овие одредби, во нацрт-законот се нејасни и оставаат широк простор за самоволно однесување на имателите на податоците и сметам дека – ако останат вака – ќе предизвикуваат проблеми во праксата“, нагласува Филков.

БИРН побара појаснување од Министерството, но средби и директни контакти беа одбиени, а одговорите преку е-пошта, наместо разјаснување, отворија нови дилеми.

Во допишувањето, кое траеше неколку недели, Министерството наведе примери кој сè ќе мора да бара дозвола.

„ИТ-компанија што развива апликација за возен ред, новинар што прави визуализација на статистички податоци или стартап што користи географски информации“, според Министерството, ќе мора да бараат дозвола.
Додека бројот на неодговорени барања за информации расте, се подготвува и нејасен нов закон за отворени податоци
Целиот текст на призма мк